Sam Nguyễn (Theo Science Focus)

Dù là để tránh thảm họa môi trường hay khám phá những vùng lãnh thổ chưa ai biết tới, nỗ lực thiết lập các khu định cư của con người ngoài Trái Đất đang ngày càng gia tăng trong những năm gần đây. Và trong khi các kế hoạch xây dựng căn cứ trên Mặt Trăng hay sao Hỏa thường thu hút sự chú ý, thì vẫn còn một nơi khác không kém phần khắc nghiệt và bí ẩn, nhưng lại gần Trái Đất hơn rất nhiều – đáy đại dương – đang được các nhà thám hiểm hướng đến.

Các nhà nghiên cứu tại Nhật Bản đã phát minh ra một loại nhựa có thể tan trong nước biển chỉ sau vài giờ, mở ra một giải pháp tiềm năng cho vấn nạn ô nhiễm đại dương và gây hại cho hệ sinh thái hoang dã hiện nay.

Nhiệt độ đại dương tăng cao, các mô hình thời tiết ở Thái Bình Dương thay đổi và những biến động trong khí quyển đang hội tụ để tạo nên một mùa bão Đại Tây Dương đáng lo ngại – với một số cơn bão dữ dội nhất có thể xuất hiện vào cuối năm.

Vùng đứt gãy Cascadia Subduction Zone, kéo dài từ miền bắc California đến British Columbia (Canada), đã im ắng một cách kỳ lạ suốt 300 năm. Khi cuối cùng vỡ ra, các chuyên gia dự đoán nó sẽ gây ra một trận động đất khổng lồ rung chuyển vùng Tây Bắc Thái Bình Dương. Tệ hơn nữa, sóng thần cao tới 30 mét rất có thể sẽ đổ bộ, tàn phá toàn bộ khu vực ven biển.

Vào tháng 1 năm 2020, thi thể của một hướng dẫn viên thiên nhiên được yêu mến – người đã cống hiến cả đời để bảo vệ loài bướm vua – được phát hiện trong một cái giếng tại Michoacán, Mexico. Vài ngày sau, thi thể của một hướng dẫn viên thứ hai, cũng làm việc tại cùng một công viên Di sản Thế giới UNESCO ở dãy núi Sierra Madre, được tìm thấy. Theo những người quen biết họ, điểm chung giữa hai người đàn ông này là họ từng lên tiếng phản đối các băng đảng ma túy tham gia vào hoạt động khai thác gỗ trái phép trên vùng núi.

Hơn một phần năm diện tích đại dương toàn cầu đã trải qua hiện tượng tối đi rõ rệt trong hai thập kỷ qua, làm giảm đáng kể độ sâu của tầng quang hợp – lớp nước có ánh sáng mặt trời, vốn là nơi sinh sống thiết yếu của hầu hết sinh vật biển.

ASEAN, Chính phủ Nhật Bản và Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) ngày 21-5-2025 đã chính thức khởi động Dự án Lập Hồ sơ Carbon Xanh Biển và Tài chính ASEAN (ABCF) tại Jakarta nhằm tăng cường quản lý bền vững các hệ sinh thái carbon xanh biển. Việc lập hồ sơ carbon xanh biển sẽ bao gồm nhận diện, lập bản đồ và định giá lượng carbon được lưu giữ trong các hệ sinh thái nước mặn và nước ngọt, sử dụng các phương pháp khoa học tiên tiến nhất, công nghệ vệ tinh và khảo sát…

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Stanford đã xác định nguyên nhân các trận động đất ở khu vực núi lửa Campi Flegrei là do áp suất nước ngầm tích tụ chứ không phải do hoạt động đá nóng chảy magma, và do vậy, việc kiểm soát dòng chảy của nước có thể giúp giảm nguy cơ địa chấn tại khu vực này.

Trong nhiều thế kỷ, hàng trăm triệu người đã dựa vào các vùng đất ngập nước trong sa mạc — những nơi hiện đang biến mất dần. Liệu sự kết hợp giữa tri thức cổ truyền và đổi mới hiện đại có thể bảo vệ các hệ sinh thái độc đáo này không?

Một nghiên cứu mới cho thấy 28 thành phố đông dân nhất của Hoa Kỳ — bao gồm New York, Chicago, Dallas và Denver — đang bị sụt lún với tốc độ từ 2 đến 10 milimét mỗi năm.

Chính quyền Mỹ đang chuẩn bị chấm dứt các nghiên cứu liên bang về ô nhiễm do vệ tinh và tên lửa gây ra — bao gồm cả một phần do các công ty không gian của Elon Musk gây nên — làm dấy lên lo ngại về xung đột lợi ích liên quan đến tỷ phú sở hữu SpaceX và Starlink.

Một cuộc truy đuổi kịch tính bằng máy bay đối với một vệ tinhg đang rơi đã mang lại những hiểu biết mới về quá trình cháy rực khi các vệ tinh hết hạn dùng tan rã trong khí quyển. Các phép đo này sẽ giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn cách ô nhiễm không khí từ vệ tinh ảnh hưởng đến bầu khí quyển Trái Đất.

Quỹ đạo Trái Đất thấp (LEO) đang trên đà chứng kiến sự mở rộng mạnh mẽ của các hoạt động có người điều khiển, nhưng sự gia tăng của rác không gian có thể đe dọa những sứ mệnh này và tạo ra các nguy cơ an toàn cho phi hành gia.

Cuộc cạnh tranh toàn cầu đang gia tăng về đổi mới sáng tạo xanh, và có thể thúc đẩy sự thịnh vượng — nhưng điều này không đồng nghĩa với việc cải thiện tính bền vững môi trường. Cuộc cạnh tranh này có thể không về đích chừng nào mà những “dịch vụ từ thiên nhiên” không được đính giá đúng và thiếu sự hợp tác sâu rộng trên phạm vi toàn cầu.

Khi sản lượng năng lượng hạt nhân toàn cầu ngày càng tăng, vấn đề xử lý chất thải hạt nhân đòi hỏi phải có một giải pháp bền vững lâu dài. Nhưng bạn sẽ cất giữ thứ gì đó nguy hiểm trong hàng nghìn năm ở đâu?

Những người lính gác mặc đồng phục, súng đeo bên hông, đứng canh ở lối vào và quan sát bạn bước chậm qua. Phía trước là một vùng đất hoang, nơi những giàn giáo kim loại trơ trụi, các ống khói nằm im lìm và thiết bị bị bỏ rơi.

Một công ty khởi nghiệp (startup) của Pháp, được thành lập bởi các kỹ sư tên lửa kỳ cựu, đang phát triển một phương tiện phóng từ máy bay nhằm đánh chặn, thu giữ và xử lý các vật thể trên quỹ đạo — từ vệ tinh hỏng đến các mối đe dọa tiềm tàng.

Biến đổi khí hậu đang mở ra những con đường mới cho sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm như brucellosis, tularemia và E. coli ở Bắc Cực, theo cảnh báo từ một nhóm nhà khoa học quốc tế có chuyên môn về sức khỏe con người, động vật và môi trường tại vùng cực Bắc.

Khi thế giới đang trên đà vượt quá các mục tiêu nhiệt độ đã đặt ra, nỗ lực loại bỏ khí nhà kính khỏi khí quyển ngày càng tăng lên. Trong vài tháng tới, một nhóm các nhà khoa học Mỹ dự định sẽ đổ một dung dịch chống axit (giống như thuốc trị đầy hơi) xuống vùng biển Massachusetts. Họ sẽ sử dụng thuyền, phao nổi và tàu lặn tự hành để theo dõi sự thay đổi trong thành phần hóa học của nước, mà họ hy vọng có thể giúp một vùng nhỏ của Đại Tây Dương hấp…

Hiện có khoảng 13.000 vệ tinh đang quay quanh Trái Đất, trong đó khoảng 10.000 vệ tinh đang hoạt động, đồng nghĩa với khoảng 3.000 vệ tinh đã hoặc sắp chết. Các hạt được giải phóng từ các vệ tinh đang phân rã có thể gây ra tác động không mong muốn và có hại đối với tầng ozone.

Một nghiên cứu mới từ các nhà nghiên cứu tại Đại học Colorado Boulder cho thấy rằng việc tiếp xúc lâu dài với bụi sao Hỏa có thể gây ra những rủi ro sức khỏe nghiêm trọng cho các phi hành gia. Những rủi ro này có thể từ tổn thương phổi mãn tính đến rối loạn chức năng tuyến giáp.

Băng biển mùa đông ở Bắc Cực đạt mức diện tích thấp nhất từng ghi nhận vào thời điểm cao nhất hàng năm vào ngày 22-3-2025, trong khi diện tích băng toàn cầu cũng giảm xuống mức thấp nhất vào giữa tháng 2.

Các quốc gia có thu nhập cao chỉ đồng ý “đi đầu” trong việc phân bổ ít nhất 300 tỷ USD mỗi năm cho các quốc gia thu nhập thấp và trung bình đến năm 2035. Tuy nhiên, mức đóng góp cụ thể của họ vẫn chưa được xác định rõ ràng và có thể lấy từ nhiều nguồn khác nhau. Trong khi đó, thỏa thuận tại Baku kêu gọi “tất cả các bên liên quan” gia tăng tổng mức tài trợ này lên ít nhất 1.300 tỷ USD mỗi năm.

Khi bạn đi qua một khu rừng thông, một trong những điều đầu tiên bạn cảm nhận là hương thơm trong lành, dễ chịu.
Tuy nhiên, việc mang mùi hương đó vào nhà thông qua các sản phẩm hóa học như nước xịt phòng, sáp thơm, nước lau sàn và chất khử mùi có thể nhanh chóng làm không khí trong nhà tràn ngập các hạt nano đủ nhỏ để xâm nhập sâu vào phổi, theo một loạt nghiên cứu của các kỹ sư tại Đại học Purdue

Biến đổi khí hậu không chỉ làm Trái Đất nóng lên—nó còn đang định hình lại không gian vũ trụ, và có nguy cơ tác động xấu đến hoạt động không gian. Số lượng vệ tinh gia tăng và sự biến đổi khí quyển Hiện có hơn 8.000 vệ tinh quay quanh Trái Đất ở độ cao từ 300 đến 1.000 km, nằm trong tầng nhiệt (thermosphere)—tức là tầng khí quyển trên cùng của hành tinh chúng ta. Trong khi các hiện tượng thời tiết vũ trụ như bão Mặt Trời hay phun trào khối lượng vành nhật hoa có…

Bước tiến mới trong quang hợp nhân tạo
Các nhà khoa học đã phát triển một kỹ thuật quang hợp nhân tạo, sử dụng ánh sáng mặt trời và
nước để biến các hợp chất hữu cơ phế thải thành hóa chất và năng lượng có giá trị. Không giống
như các phương pháp truyền thống, quy trình mang tên APOS còn giúp loại bỏ các sản phẩm phụ
không mong muốn, trở thành bước đột phá quan trọng cho tính bền vững.

Các nhà khoa học ở Chile đang chứng minh rằng ngay cả trong sa mạc khô cằn nhất, nước vẫn có thể được thu từ không khí. Bằng cách lắp đặt các tấm lưới thu gom (mesh collectors), họ đã thu được nước từ sương mù ở Alto Hospicio, nơi nhiều cư dân gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn nước. Phương pháp này có thể đóng vai trò là nguồn cung cấp nước bổ sung cho nhu cầu uống, tưới tiêu và thậm chí cả nông nghiệp đô thị.

Các nhà khoa học phát hiện rằng chỉ vài giờ tiếp xúc với không khí ô nhiễm có thể làm giảm khả năng tập trung, khiến việc nhận diện cảm xúc trở nên khó khăn hơn và suy yếu khả năng chú ý có chọn lọc. Những suy giảm nhận thức này có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày và năng suất làm việc, và có thể có tác động lâu dài. Theo một nghiên cứu mới, các nhà khoa học nhận thấy rằng ngay cả tiếp xúc ngắn với mức độ bụi mịn (particulate matter) cao cũng…

Một giống lúa mới được tạo ra bằng kỹ thuật lai tạo đơn giản có thể giúp giảm gần ba phần tư lượng khí methane phát thải từ canh tác lúa, một loại khí nhà kính có tác động làm ấm Trái đất mạnh hơn carbon dioxide tới 25 lần.

Những người tin rằng hiện tượng nóng lên toàn cầu là một thuyết âm mưu thường lấy phần lớn thông tin từ mạng xã hội và các kênh truyền thông quảng cáo, theo một nghiên cứu của Đại học Monash. Trong khi đó, nghiên cứu độc quyền của Đại học Monash gợi ý rằng những người dựa vào báo in và đài chính thống có xu hướng đạt điểm cao hơn về “giá trị công dân”

Trong những năm tới, người dân Mỹ có thể phải đối mặt với tình trạng mất điện kéo dài hơn tám giờ ngày càng gia tăng, mà nguyên nhân là do biến đổi khí hậu, theo một báo cáo mới công bố.
Các sự kiện thời tiết cực đoan nguy hiểm gây ra bởi biến đổi khí hậu như bão lũ đã khó xử lý, nhưng thách thức còn lớn hơn khi các sự kiện này thường đi kèm với mất điện trên diện rộng.

Các nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Y sinh Texas (Texas Biomed) đã phát hiện chín đột biến trong một chủng cúm gia cầm ở một bệnh nhân tại Texas. Chủng này có khả năng gây bệnh cao hơn và dễ sao chép trong não, nhưng điều may mắn là các phương pháp điều trị kháng virus hiện nay vẫn hiệu quả đối với chủng này. Chủng này gần tương tự như một chủng khác phát hiện trên bò sữa, và các phát hiện này – được công bố trên tạp chí Emerging Microbes & Infections – nêu ra…

Hạn hán kéo dài, hay siêu hạn hán (megadroughts) đang gia tăng trên toàn thế giới — và chúng ngày càng trở nên nóng hơn và khô hơn. Một trong những đợt hạn hán cực đoan nhất đã góp phần làm bùng phát cháy rừng (wildfires) ở California.

Các nhà thiên văn học đang gióng lên hồi chuông cảnh báo khi địa điểm quan sát bầu trời quý giá nhất thế giới đối mặt với nguy cơ bị “mù” bởi ô nhiễm ánh sáng do một dự án năng lượng tái tạo được đề xuất.
Công ty năng lượng Mỹ AES Energy muốn xây dựng một khu phức hợp sản xuất hydro tái tạo quy mô lớn ở Chile, chỉ cách đỉnh núi Paranal vài kilomet, nơi đặt Kính thiên văn rất lớn (VLT) của Đài quan sát phía Nam Châu Âu (ESO).

Google sẽ mua tín chỉ carbon từ một dự án của Ấn Độ biến lượng lớn rác thải nông nghiệp thành biochar – một dạng than sinh học giúp loại bỏ carbon dioxide (CO2) khỏi khí quyển và đưa nó trở lại đất, theo thông báo của Google hôm thứ Năm, 16-1-2025.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Rice, hợp tác với Đại học Công nghệ Quảng Đông, đã phát triển một phương pháp đột phá để xử lý nước thải hữu cơ có độ mặn cao bằng cách ứng dụng công nghệ lọc máu (dialysis) trong y học.

Một nhóm nghiên cứu Hàn Quốc đã phát triển loại enzyme hiệu suất cao nhất thế giới có khả năng hòa tan nhựa PET. Thành tựu này sẽ cho phép tái chế cả những loại nhựa bị nhiễm bẩn (contaminated plastics), mở ra kỳ vọng về một cuộc cách mạng trong ngành công nghiệp hóa chất.
Bộ Khoa học và Công nghệ Thông tin-Truyền thông ngày 3-1 cho biết, giáo sư Kim Kyung-jin từ Đại học Quốc gia Kyungpook và nhóm nghiên cứu của công ty thực phẩm và sinh học CJ Cheiljedang đã phát triển enzyme hòa tan nhựa PET hiệu quả nhất thế giới.

Miền Nam California đang trải qua các vụ cháy mùa đông tàn khốc nhất trong hơn bốn thập kỷ qua. Cháy rừng thường không xảy ra vào thời điểm này trong năm, nhưng những yếu tố đặc biệt đã cùng xảy ra, phá vỡ lịch trình (defy the calendar) một cách nhanh chóng và chết người.

Nhiệt độ toàn cầu năm 2024 đã tăng vọt lên mức kỷ lục mới, nhưng lần này mức tăng lớn đến nỗi Trái Đất tạm thời vượt qua một ngưỡng khí hậu nguy hiểm, theo thông báo của một số cơ quan theo dõi thời tiết vào thứ Sáu, 10-1-2025.

Hơn 100 trận động đất nhỏ ở Surrey, một khu vực phía Đông Nam nước Anh, vào năm 2018 và 2019 có thể đã bị kích hoạt bởi việc khai thác dầu từ một giếng gần đó, theo một nghiên cứu mới của các nhà nghiên cứu tại Đại học Luân Đôn (UCL).
Các trận động đất, xảy ra ở Newdigate và các khu vực xung quanh từ tháng 4 năm 2018 đến đầu năm 2019, được ghi nhận có độ lớn từ 1,34 đến 3,18 độ Richter, gây ra các vết nứt trên tường và trần nhà cùng các thiệt hại khác đối với các ngôi nhà của người dân.

Môi trường nước ngọt chiếm khoảng 1% bề mặt Trái Đất nhưng lại chứa hơn 10% số loài sinh vật được thống kê. Tuy nhiên, giống như nhiều hệ sinh thái biển và trên cạn (marine and terrestrial ecosystems), chúng đang phải đối mặt với tình trạng suy thoái. Một nghiên cứu mới đây về một số loài sinh vật sống trong môi trường nước ngọt đã đưa ra bức tranh rõ nét về tình trạng đa dạng sinh học đáng lo ngại này.

Hạn hán (drought) nghiêm trọng đã hủy hoại cơ sở hạ tầng năng lượng (energy infrastructure) của Ecuador, khiến nước này bị mất điện 14 giờ mỗi ngày, làm gián đoạn cuộc sống của người dân cùng những hoạt động kinh tế.
Từ năm 2007 đến 2017, Ecuador bắt đầu dùng năng lượng từ thủy điện (hydropower) để giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, tức từ dầu. Nhưng các khó khăn về thiết kế cùng tham những, bao gồm cả cáo buộc về hối lộ của các nhà thầu Trung Quốc, đã cản trở nhiều dự án hoành tráng.

Các quan chức Kenya cho biết hôm thứ Tư, 1-1-2025, rằng họ đang điều tra một mảnh kim loại kích thước lớn, được cho là từ một tên lửa, rơi xuống một ngôi làng ở phía nam đất nước.
Cơ quan Vũ trụ Kenya (KSA) cho biết vật thể này là một vòng kim loại có đường kính khoảng 2,5 mét và nặng khoảng 500kg, đã rơi xuống làng Mukuku, thuộc hạt Makueni, vào ngày 30-12, vào khoảng 3:00 chiều giờ địa phương (1200 GMT).

Các thành phố của chúng ta đang bị ô nhiễm và quá tải, nhưng việc trồng cây trong các không gian đô thị có thể tăng cường đa dạng sinh học và tạo ra các môi trường sống cho động vật trong tương lai.
Giữa các con phố nhộn nhịp, công viên và trung tâm mua sắm, một quá trình chuyển đổi xanh đang âm thầm diễn ra, mang thiên nhiên trở lại cho các vùng đô thị ngày càng mở rộng. Các khu rừng vi mô, tức là những khu vực nhỏ với cây cối trồng dày đặc, đang mọc lên ở mọi nơi, từ London đến Los Angeles.

Mua sắm trực tuyến đã trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống hằng ngày, nhưng …
Hiện nay, doanh số thương mại điện tử toàn cầu tiếp tục tăng trưởng ổn định. Và những năm COVID-19 hoành hành còn thúc đẩy thêm cho xu hướng này.
Buôn bán qua mạng tại Singapore
Năm 2022, tổng doanh thu thương mại điện tử của Singapore đạt 401,1 triệu đô la Singapore, tăng từ 365,3 triệu của năm 2021, theo Cục Thống kê Singapore (Singapore Department of Statistics) hồi tháng 8 vừa qua.

Xe điện (EV) là một phần quan trọng của quá trình chuyển đổi năng lượng bền vững trên toàn cầu, nhưng một nghiên cứu mới từ Đại học Princeton đã chỉ ra một thách thức đáng kể: việc tinh chế các khoáng chất thiết yếu cho pin EV có thể gây ra các điểm nóng ô nhiễm gần các trung tâm sản xuất, đặc biệt là làm gia tăng ô nhiễm dioxit lưu huỳnh (SO₂).

Các nhà nghiên cứu sử dụng mô hình trí tuệ nhân tạo xác định rằng mục tiêu giới hạn sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp hiện gần như không thể đạt được, đồng nghĩa với mục tiêu khống chế mức tăng nhiệt độ nêu ra tại Hội nghị Khí hậu Paris rất có thể sẽ thất bại.

Các startup không gian tại Nhật Bản và Ấn Độ cho biết hôm thứ Ba rằng họ đã đồng ý cùng nghiên cứu việc sử dụng vệ tinh gắn laser để loại bỏ rác thải không gian, một phương pháp thử nghiệm nhằm giải quyết vấn đề tắc nghẽn quỹ đạo ngày càng cấp bách.
Orbital Lasers, có trụ sở tại Tokyo, và công ty robot InspeCity của Ấn Độ cho biết họ sẽ nghiên cứu các cơ hội kinh doanh cho các dịch vụ không gian như đưa vệ tinh không hoạt động (defunct satellite) ra khỏi quỹ đạo và kéo dài tuổi thọ của tàu vũ trụ.

Cầu cảng Kampong Chhnang luôn đông đúc từ 7 giờ sáng, tràn ngập âm thanh của dao thớt, khi hàng chục phụ nữ chăm chỉ lọc thịt cá tươi được đánh bắt từ hồ Tonle Sap, hồ nước ngọt lớn nhất Đông Nam Á, nằm ở phía Bắc Phnom Penh, Campuchia. Đến trưa, mỗi người bán khoảng 20 kilogram cá cho những người làm mắm và thu về 10.000 riel (khoảng 62.000 đồng).

Hơn 77% diện tích đất trên Trái Đất đã trải qua khí hậu khô hạn hơn trong ba thập kỷ tính đến năm 2020, so với giai đoạn 30 năm trước đó, theo báo cáo được công bố bởi Công ước Liên Hợp Quốc về Chống Sa mạc hóa (UNCCD) vào thứ Hai.
Cùng trong thời kỳ này, các vùng đất khô hạn trên toàn cầu (drylands) đã mở rộng thêm khoảng 4,3 triệu km² – một diện tích lớn hơn Ấn Độ gần một phần ba – và hiện chiếm hơn 40% diện tích đất của đất liền trên Trái Đất.

Một nghiên cứu trên tạp chí “Chemosphere”  cho rằng có hóa chất nguy hiểm trong nhiều vật dụng gia đình. Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, vẫn chưa thấy rõ những rủi ro về sức khỏe do hóa chất này gây ra
Gần đây, có nhiều cảnh báo đối với người tiêu dùng: Hãy vứt bỏ ngay những đồ nhựa màu đen gia dụng vì chúng có thể chứa hóa chất độc hại. Một bài nghiên cứu trên tạp chí Mỹ “Chemosphere” ( From e-waste to living space: Flame retardants contaminating household items add to concern about plastic recycling) hồi tháng 10 làm cho người ta thêm lo ngại.

Tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm không khí có thể làm tăng nguy cơ phát triển cục máu đông trong các tĩnh mạch sâu ở chân, một tình trạng được gọi là huyết khối tĩnh mạch sâu (deep vein thrombosis). Mặc dù trước đây ô nhiễm không khí được cho là gây ra bệnh tim và đột quỵ, nhưng đây là nghiên cứu đầu tiên phát hiện mối liên hệ với các cục máu đông, đôi khi nguy hiểm, có thể hình thành trong tĩnh mạch.

Hậu quả của biến đổi khí hậu hiện diện khắp nơi, từ mất đa dạng sinh học đến các hiện tượng thời tiết cực đoan, nước biển dâng, cháy rừng và di cư hàng loạt. Mỗi năm trôi qua, chúng ta lại hiểu thêm về tác động của mình đối với môi trường – một số tác động gây ngạc nhiên hơn những tác động khác.
Một phát hiện quan trọng mới được bổ sung vào danh sách này: các nhà khoa học vừa phát hiện rằng khí thải nhà kính của chúng ta đang thay đổi cách Trái Đất quay, khiến cho ngày dài hơn. Điều này có thể ảnh hưởng đáng kể đến cách chúng ta đo thời gian trong những năm tới.

Bắc Cực có thể trải qua mùa hè đầu tiên gần như không còn băng biển – một dấu mốc đáng lo ngại cho hành tinh – ngay từ năm 2027.
Lần đầu tiên, một nhóm nghiên cứu quốc tế, bao gồm nhà khí hậu học (climatologist) Alexandra Jahn từ Đại học Colorado Boulder và Céline Heuzé từ Đại học Gothenburg, Thụy Điển, đã sử dụng các mô hình máy tính để dự đoán thời điểm ngày không băng đầu tiên có thể xảy ra ở đại dương phía cực bắc (northernmost ocean). Bắc Cực không còn băng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái và khí hậu Trái Đất qua việc làm thay đổi các mô hình thời tiết.

Sản lượng lương thực toàn cầu có thể sụt giảm hơn một nửa vào năm 2050, nguồn cung nước ngọt chỉ có thể đáp ứng hơn 50% nhu cầu, tình trạng cắt nước sinh hoạt đã và đang xảy ra thường xuyên hơn trên thế giới, thiệt hại kinh tế có thể lên đến 8% GDP toàn cầu và 15% ở các nước nghèo, và xung đột giữa các vùng, các quốc gia có thể xảy ra do tranh chấp nguồn nước… là những cảnh báo được đưa ra những ngày gần đây. Cuộc khủng hoảng này sẽ không thể đảo ngược nếu các quốc gia trên thế giới không phối hợp cùng nhau tìm ra giải pháp ứng phó.

Các nhà khoa học toàn cầu kêu gọi triển khai ngay lập tức các giải pháp vi sinh vật (microbial solutions) để chống lại biến đổi khí hậu, đồng thời đề xuất thành lập lực lượng đặc nhiệm nhằm thúc đẩy việc thực thi trên quy mô rộng.
Nhân sự kiện Hội nghị COP29, Tổ chức Vi sinh Ứng dụng Quốc tế (AMI) đã hợp tác với các tổ chức khoa học hàng đầu thế giới để đưa ra lời kêu gọi hành động chung, nhấn mạnh tầm quan trọng của các giải pháp vi sinh trong việc ứng phó biến đổi khí hậu.

Dữ liệu mới đây từ các vệ tinh của NASA cho thấy bề mặt Trái Đất đã mất nước ngọt một cách đột ngột kể từ năm 2015. Sự sụt giảm nghiêm trọng này trùng khớp với giai đoạn hiện tượng El Niño ấm lên từ năm 2014 đến 2016.
Các nhà khoa học, sử dụng quan sát từ vệ tinh do NASA và Đức hợp tác, đã phát hiện bằng chứng cho thấy tổng lượng nước ngọt trên Trái Đất đã giảm đột ngột từ tháng 5 năm 2014 và duy trì ở mức thấp kể từ đó. Nghiên cứu cho rằng sự thay đổi này có thể báo hiệu các lục địa trên Trái Đất đang bước vào một giai đoạn khô hạn kéo dài.

Colombia nằm trong top 10 quốc gia sản xuất than lớn nhất thế giới – nhưng lại đang cố gắng từ bỏ nguồn lợi lớn này trong nỗ lực đóng góp vào việc ngăn chặn tình trạng khí hậu nóng lên toàn cầu. Đây là một bước đi hết sức lạ lùng – cho dù đó là điều đáng hoan nghênh – khi mà nguồn nhiên liệu hóa thạch vẫn được xem là “con gà đẻ trứng vàng” (cash cow) ở hầu hết các nước.
“Chúng ta cần thay đổi luật chơi,” Bộ trưởng Môi trường Susana Muhamad nói tại hội nghị khí hậu toàn cầu COP29 đang diễn ra tại Azerbaijan. “Chúng ta cần đề cao giá trị của việc giữ dầu trong lòng đất và bảo vệ rừng,” bà nói.

Biến đổi khí hậu là nguyên nhân dẫn đến gần 20% số ca sốt xuất huyết kỷ lục trên toàn thế giới trong năm nay, các nhà nghiên cứu Mỹ cho biết hôm thứ Bảy tuần qua, làm sáng tỏ việc nhiệt độ tăng cao làm lan truyền bệnh tật.
Lâu nay, các nhà nghiên cứu đang tập trung vào việc chứng minh biến đổi khí hậu do con người gây ra trực tiếp góp phần vào các hiện tượng thời tiết cực đoan (extreme weather) như bão, cháy rừng, hạn hán và lũ lụt đã tàn phá thế giới trong năm nay. Tuy nhiên, việc tìm hiểu sự nóng lên toàn cầu ảnh hưởng đến sức khỏe – như thúc đẩy sự bùng phát hoặc lan truyền bệnh tật – vẫn là một lĩnh vực mới.

Các nhà nghiên cứu ở Nebraska đang nghiên cứu tiềm năng sản xuất hydro tái tạo, không chứa carbon tại Đứt gãy Trung Lục Địa (Midcontinent Rift), có thể đáp ứng nhu cầu năng lượng trong nhiều thế kỷ tới. Nguồn hydro được dự đoán là vô tận này có thể làm thay đổi hoàn toàn cách con người sử dụng năng lượng và giúp giải quyết vấn đề khí hậu toàn cầu.

Một bài viết của Viện Phân tích Hệ thống Ứng dụng Quốc tế nghiên cứu mới cảnh báo rằng việc khí hậu nóng lên vượt ngưỡng tăng thêm 1,5°C, dù chỉ trong ngắn hạn, sẽ gây ra tình trạng nước biển dâng cao vĩnh viễn, cho dù các nỗ lực sau này có làm giảm tình trạng nóng lên toàn cầu.

Có vẻ các nhà khoa học đang tiến gần hơn đến một bước đột phá mới trong việc đối phó với tình trạng biến đổi khí hậu, đó là chuyển đổi dioxide carbon (CO₂) thành nhiên liệu ở quy mô thương mại, và nếu bước đột phá này thành công, hiện tượng trái đất nóng lên có thể có được một giải pháp lớn góp phần giải quyết vấn đề.
Hàng loạt bài báo trên các tập san chuyên đề về khoa học-công nghệ thời gian qua đã nêu bật thành tựu này, sau nhiều thập kỷ ý tưởng biến CO₂ thành năng lượng được đề xuất nghiên cứu sâu.

Một nghiên cứu mới có thể làm đảo lộn mọi quan niệm lâu nay về bảo vệ môi trường khi cho rằng các vật liệu xơ sợi sinh học, được phát triển để thay thế nhựa thông thường (conventional plastics), có thể gây rủi ro lớn hơn cho một số loài sinh vật quan trọng nhất đối với sức khỏe hành tinh. Từ nghiên cứu này, các nhà khoa học đã được khuyến nghị cần kiểm tra kỹ lưỡng các vật liệu được đề xuất là thay thế nhựa trước khi sử dụng rộng rãi chúng trong các sản phẩm khác nhau.

Các nhà khoa học địa chất vừa phát hiện rằng các núi lửa cổ đại đã phát thải dioxide carbon (CO2) hàng triệu năm sau khi ngừng hoạt động, góp phần đáng kể vào việc nóng lên toàn cầu trong lịch sử. Phát hiện này cung cấp những hiểu biết mới về cách khí hậu của Trái Đất đã phản ứng với lượng carbon phát thải kéo dài và cho thấy tiềm năng phục hồi nếu lượng phát thải do con người gây ra được giảm bớt.

Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) đang đàm phán với SpaceX về khả năng công ty không gian của Elon Musk sẽ tham gia một hiệp ước quốc tế nhằm giảm lượng rác không gian đang gia tăng, Tổng Giám đốc Josef Aschbacher nói với Reuters.
Cơ quan này, gồm 22 quốc gia thành viên, đang dẫn đầu một trong nhiều nỗ lực nhằm giảm bớt lượng rác thải không gian bao quanh Trái Đất từ các sứ mệnh trước đây, gây nguy cơ cho các vệ tinh đang hoạt động.

Các nhà khoa học lo ngại rằng hệ thống dòng hải lưu ở Đại Tây Dương có thể sắp đạt đến điểm giới hạn (tipping point). Nếu điều này xảy ra, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng đối với tất cả chúng ta.
Gió lạnh rít lên qua sông Thames đóng băng, các tảng băng trôi (floes) chặn lối vào bến tàu Mersey, và mùa màng thất bát khắp nước Anh. Trong khi đó, bờ Đông Hoa Kỳ bị ngập lụt bởi mực nước biển dâng cao, và hỗn loạn sinh thái diễn ra ở Amazon khi mùa mưa và mùa khô hoán đổi… Thế giới đã đảo lộn hoàn toàn. Chuyện gì đang xảy ra?

Tổ tiên xa xưa của chúng ta đã chia cuộc sống của mình thành các ngày, theo nhịp điệu tự nhiên (natural rhythm) của mặt trời mọc và lặn. Hệ thống này đã hoạt động hiệu quả trong hàng thiên niên kỷ, nhưng đến thế kỷ 20, các nhà khoa học đã có một phát hiện gây sửng sốt: Trái Đất thực ra là một chiếc đồng hồ thời gian (timekeeper) tồi tệ.

Một nghiên cứu khá quy mô thực hiện ở nhiều quốc gia bởi Đại học Uppsala cho thấy 40% công chúng có thể ủng hộ việc hạn chế theo chế độ khẩu phần các hàng hóa có tác động lớn đến khí hậu.
Việc hạn chế tiêu dùng các hàng hóa như thịt và nhiên liệu có thể là một cách hiệu quả và công bằng để giảm tác động lớn đến khí hậu. Gần 40% công chúng cho biết họ sẽ sẵn sàng chấp nhận các biện pháp như vậy, theo một nghiên cứu mới từ Nhóm Lãnh đạo Biến đổi Khí hậu tại Đại học Uppsala.

Báo cáo khí hậu mới nhất báo hiệu một giai đoạn nghiêm trọng cho Trái Đất, với các kỷ lục xấu về môi trường gia tăng và nguồn tài nguyên thiên nhiên đang cạn kiệt.
Một nhóm nghiên cứu quốc tế do các nhà khoa học từ Đại học Oregon dẫn đầu kết luận trong báo cáo hàng năm được công bố hôm 8-10 rằng các dấu hiệu sống còn của Trái Đất đang suy giảm báo hiệu một “giai đoạn khủng hoảng khí hậu mới, đầy nguy hiểm và khó đoán trước” và rằng “hành động quyết đoán là cần thiết và cấp thiết.”

Nền kinh tế không gian rất lớn, nhưng một trong những thách thức lớn nhất lại đến từ những thứ tưởng chừng như rất nhỏ: rác thải không gian. Một cách ví von, nếu rác thải trên trái đất không được xử lý có thể gây thảm họa môi trường khiến cho một lúc nào đó con người không thể sinh sống được, thì trên không gian cũng thế, nếu rác thải không được dọn dẹp, sẽ tới lúc con người không còn có thể sử dụng không gian, nhất là ở vùng không gian gần trái đất. Mọi người…

Đảo ngọc Cát Bà đang sở hữu một kho báu mang tên voọc Cát Bà. Voọc Cát Bà là tài sản thiên nhiên quý giá đang có nguy cơ tuyệt chủng cao, chính vì vậy người dân và khách du lịch cần nâng cao ý thức bảo vệ loài động vật quý hiếm này.   Voọc đầu trắng hay còn gọi là Voọc Cát Bà có tên khoa học là Trachypithecus Poliocephalus. Đây là loài linh trưởng chỉ còn tồn tại duy nhất trên quần đảo với vùng lõi là Vườn Quốc gia Cát Bà, nằm trong danh mục đỏ của Tổ chức Bảo tồn…

Người sáng lập Seven Clean Seas, Tom Peacock-Nazil ( ở giữa )và Phra Mhapranom Dhammalangkaro ( bên phải ) tại buổi lễ ra mắt dự án Hippo ở Bangkok. (Ảnh: The Bangkok Post) Sông Chao Phraya, đoạn chảy qua Bangkok, từng tràn đầy sự sống, giờ đây đã trở nên nặng nề vì phải gánh quá nhiều rác thải nhựa (plastic waste).Sư Phra Mahapranom Dhammalangkaro, nhìn ra dòng sông và nói: “Ngày xưa, dòng sông này đầy cá; giờ, chẳng còn gì bơi trong đó nữa.” Đâu rồi sông xưa? Ký ức của sư Dhammalangkaro, trụ trì chùa Chak Daeng…