Một bài viết của Viện Phân tích Hệ thống Ứng dụng Quốc tế nghiên cứu mới cảnh báo rằng việc khí hậu nóng lên vượt ngưỡng tăng thêm 1,5°C, dù chỉ trong ngắn hạn, sẽ gây ra tình trạng nước biển dâng cao vĩnh viễn, cho dù các nỗ lực sau này có làm giảm tình trạng nóng lên toàn cầu.

Nghiên cứu mới công bố hôm qua, 8-11, trên tạp chí Nature cảnh báo rằng, mặc dù có thể đảo ngược nhiệt độ toàn cầu sau khi vượt quá mức 1,5°C trong thời gian ngắn, một số tác động khí hậu, như mực nước biển dâng cao và các thiệt hại khác xảy ra ở thời điểm đỉnh điểm nóng lên (peak warming), sẽ không thể đảo ngược.

Nghiên cứu này là kết quả của một dự án kéo dài ba năm rưỡi, được tài trợ bởi Quỹ đổi mới châu Âu HORIZON2020, nghiên cứu các kịch bản “vượt ngưỡng” khi nhiệt độ tạm thời vượt ngưỡng 1,5°C của Thỏa thuận Paris, sau đó giảm trở lại bằng cách đạt được phát thải CO2 ròng âm.

Carl-Friedrich Schleussner, Trưởng nhóm nghiên cứu Tác động Khí hậu Tích hợp tại Chương trình Năng lượng, Khí hậu và Môi trường IIASA, và là cố vấn khoa học tại Climate Analytics, người dẫn đầu nghiên cứu, giải thích: “Chỉ có cách nỗ lực nhiều hơn nữa trong thập kỷ quan trọng này để giảm phát thải và hạ nhiệt độ đỉnh điểm càng thấp càng tốt, chúng ta mới có thể hạn chế hiệu quả các thiệt hại”.

Bài báo nhấn mạnh rằng có những lợi ích rõ rệt khi đảo ngược sự nóng lên bằng cách đạt được phát thải ròng âm trên toàn cầu. Việc giảm nhiệt độ dài hạn có thể làm giảm mực nước biển dâng vào năm 2300 khoảng 40 cm so với kịch bản mà nhiệt độ chỉ dừng lại ở mức cao.

“Chỉ khi nào chúng ta đạt được mức phát thải ròng bằng 0 thì sự nóng lên mới dừng lại. Càng đạt được mức phát thải ròng bằng 0 sớm, nhiệt độ đỉnh điểm sẽ càng thấp và rủi ro của các tác động không thể đảo ngược sẽ càng nhỏ,” đồng tác giả nghiên cứu Joeri Rogelj, giáo sư về khoa học và chính sách khí hậu, Giám đốc Nghiên cứu tại Viện Grantham của Đại học Hoàng gia London, nhận xét. “Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc các quốc gia đưa ra các cam kết giảm phát thải mới đầy tham vọng, hay còn gọi là Đóng góp do Quốc gia Tự Xác định (NDC), trước hội nghị khí hậu vào năm tới tại Brazil.”

Các chính phủ cần hành động khẩn cấp

Nghiên cứu nhấn mạnh rằng mặc dù vẫn còn các cách thức (pathways) để hạn chế sự nóng lên ở mức 1,5°C hoặc thấp hơn trong dài hạn, cần có biện pháp “dự phòng” cho các kịch bản nóng lên cao hơn nếu hệ thống khí hậu nóng lên nhiều hơn dự báo trung bình. Để làm được điều này, cần giảm mạnh phát thải kết hợp với công nghệ loại bỏ CO2 để đạt bền vững về môi trường.

“Công trình của chúng tôi củng cố tính cấp bách của việc các chính phủ cần phải hành động để giảm phát thải ngay bây giờ, không phải để chờ sau này. Cuộc đua đến mức phát thải ròng bằng 0 cần được nhìn nhận đúng như nó vốn có – một cuộc chạy nước rút (a sprint),” Schleussner kết luận.

Trong khi đó, tại một hội nghị của Liên Hiệp quốc ngày 24-9-2024 về việc chống lại tình trạng mực nước biển dâng cao có thể đe dọa tính mạng và sinh kế của 1 tỷ người trên khắp thế giới, đại diện của các quốc gia đang phát triển trên các đảo nhỏ và các quốc gia ở vùng đất thấp (low-lying countries) đã kêu gọi hành động quốc tế khẩn cấp.

“Hôm nay là cơ hội lịch sử để chúng ta thay đổi dòng chảy toàn cầu và bắt đầu một con đường chung đảm bảo sự thịnh vượng, phẩm giá và quyền lợi cho tất cả các quốc gia và cộng đồng bị ảnh hưởng,” Thủ tướng Tuvalu phát biểu, cho biết sự kiện này cuối cùng đã đưa tình trạng mực nước biển dâng lên vị trí hàng đầu trong chương trình nghị sự quốc tế.

Sinh kế bị phá hủy, các gia đình dần phải di cư, sự đoàn kết cộng đồng bị thử thách, di sản văn hóa bị mất mát, và cuối cùng, bản sắc quốc gia (fabric of nations) cũng bị đe dọa ngày càng lớn. “Với nhiều người trong chúng ta, đây là những thực tế khó khăn mà chúng ta đang phải trải qua hôm nay, không phải là những dự đoán cho tương lai,” ông nhấn mạnh.

Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu của Liên Hợp Quốc ước tính rằng vào năm 2050, mực nước biển toàn cầu sẽ tăng trung bình từ 15 đến 30 cm.

“Thế giới của chúng ta đang ở trong vùng nước nguy hiểm (dangerous waters),” Tổng thư ký António Guterres cảnh báo trong phát biểu mở đầu, nhấn mạnh rằng — theo sáng kiến “Cảnh báo Sớm Cho Tất Cả” — mỗi quốc gia cần được bảo vệ bởi hệ thống cảnh báo trước năm 2027. Ông kêu gọi Nhóm G20 — gây ra khoảng 80% lượng phát thải toàn cầu — “phải dẫn đầu”, và cho biết thêm: “Chúng ta cần một kết quả tài chính mạnh mẽ tại Hội nghị Biến đổi Khí hậu Liên Hợp Quốc 2024 (COP29).”

Trong cuộc thảo luận kéo dài một ngày, gần 100 diễn giả đã phát biểu, với nhiều quốc gia đang phát triển trên các đảo nhỏ và quốc gia vùng đất thấp nêu rõ những thách thức của họ, bao gồm thiếu nguồn tài chính cho các biện pháp giảm thiểu và thích ứng. Những nước khác đã nêu ra hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho các quốc gia dễ bị tổn thương.

Khoảng 25% dân số trên đảo Palau sống ở độ cao dưới 10 mét so với mực nước biển, Phó Tổng thống của quốc gia này cho biết, bổ sung rằng “cách sống này là điển hình” trên toàn Thái Bình Dương, với 90% dân số sống trong phạm vi năm km tính từ bờ biển.

Đề cập đến việc “biến đổi khí hậu đang xóa sổ hàng chục năm thành tựu phát triển (development gains) chỉ trong vài phút,” Tổng thống Maldives kêu gọi các đối tác tiếp tục hỗ trợ những người dễ bị tổn thương nhất thông qua Quỹ Tổn thất và Thiệt hại.

Trong số những người nêu lên các sáng kiến hỗ trợ các biện pháp thích ứng và giảm thiểu ở các quốc gia bị ảnh hưởng có Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ, khi cho biết nước này giúp hơn 500 triệu người thích ứng với biến đổi khí hậu. Chính phủ Hoa Kỳ cũng cam kết cắt giảm một nửa lượng phát thải vào cuối thập kỷ và cung cấp 11 tỷ đô la tài trợ khí hậu hàng năm, ông bổ sung.

Về phần mình, Hàn Quốc đã đóng góp 300 triệu đô la vào Quỹ Khí hậu Xanh vào năm 2023 và sẽ cung cấp thêm 300 triệu đô la vào năm 2027 để hỗ trợ các quốc gia đang phát triển thích ứng với biến đổi khí hậu, Bộ trưởng Đại dương và Ngư nghiệp Hàn Quốc cho biết.

Nhiều diễn giả nhấn mạnh tầm quan trọng của dữ liệu và khoa học, bao gồm việc sử dụng các phương pháp đổi mới và trí tuệ nhân tạo để giám sát và phân tích rủi ro.

Tổng thống Estonia kêu gọi thiết lập sự hợp tác quốc tế chặt chẽ giữa các nhà khoa học để trao đổi bằng chứng khí hậu toàn cầu và chia sẻ các biện pháp về sự dao động của mực nước biển để cung cấp các kịch bản rủi ro. Cơ quan Hàng không Vũ trụ Quốc gia Hoa Kỳ (NASA) đã cung cấp hình ảnh của từng quốc gia Thái Bình Dương giúp họ dự đoán và chuẩn bị trước những hậu quả của mực nước biển dâng.

Đại Hội Đồng cũng nghe lời kêu gọi từ Thủ tướng Tonga, thay mặt Diễn đàn Các Quốc gia Thái Bình Dương, để đưa vấn đề mực nước biển dâng thành một mục chương trình nghị sự “thường xuyên” của nghị viện thế giới.

“Tôi tự tin rằng chúng ta đang viết chương mở đầu (opening chapter) cho một hành trình toàn cầu dài lâu,” Tổng thống Cabo Verde nói, và người đồng cấp từ Mauritius bổ sung: “Thông qua sự lãnh đạo chính trị và hành động tập thể, chúng ta có thể vẫn còn cơ hội cuối cùng.”

Một nghiên cứu cho thấy những thiệt hại khí hậu không thể đảo ngược, như mực nước biển dâng, có thể xảy ra ngay cả khi nhiệt độ toàn cầu tạm thời tăng vượt 1,5°C rồi giảm trở lại; việc giảm phát thải ngay lập tức là rất quan trọng để hạn chế các tác động dài hạn. Ảnh: SciTechDaily