* Một tàu vũ trụ đã phóng vào ngày 7-10 để điều tra hiện trường của một vụ va chạm do NASA sắp đặt trên vũ trụ từ hai năm trước.

Tàu vũ trụ Hera của Cơ quan Vũ trụ châu Âu đã rời khỏi trái đất, bắt đầu hành trình hai năm đến một tiểu hành tinh nhỏ mà NASA đã đâm vào hai năm trước trong một cuộc diễn tập chuẩn bị cho ngày một khối đá không gian gây chết người này có thể đe dọa Trái đất. Đây là phần thứ hai của một thử nghiệm phòng thủ hành tinh, một ngày nào đó có thể giúp cứu Trái Đất.

Tên lửa Falcon của SpaceX nhanh chóng biến mất cùng với Hera trong đám mây buổi sáng muộn. Một giờ sau, tiếng vỗ tay nổ ra trong trung tâm điều khiển ở Đức khi tàu vũ trụ tách khỏi tầng trên của tên lửa và liên lạc về trái đất. “Đây là một ngày tuyệt vời,” Giám đốc điều hành của cơ quan vũ trụ, Josef Aschbacher, nói sau đó.

Vụ va chạm năm 2022 của tàu vũ trụ Dart của NASA đã làm ngắn lại quỹ đạo của tiểu hành tinh Dimorphos quanh người bạn đồng hành lớn hơn của nó, chứng minh rằng nếu một tảng đá nguy hiểm đang hướng về phía chúng ta, có thể có cơ hội đẩy nó lệch khỏi đường đi nếu có cảnh báo đủ sớm.

Các nhà khoa học rất muốn kiểm tra hậu quả của vụ va chạm một cách cận cảnh để biết chính xác Dart đã hiệu quả đến mức nào và cần có những thay đổi gì để bảo vệ Trái đất trong tương lai.

“Càng thu thập được nhiều chi tiết thì càng tốt vì điều này có thể quan trọng cho việc lên kế hoạch cho một sứ mệnh làm lệch hướng (deflection mission) trong tương lai nếu cần,” nhà thiên văn học Derek Richardson của Đại học Maryland nói trước khi phóng tàu.

Các nhà nghiên cứu muốn biết liệu Dart — viết tắt của Double Asteroid Redirection Test (Thử nghiệm Chuyển hướng Tiểu hành tinh Kép) — đã để lại một miệng hố hay có thể đã thay đổi hình dạng của tiểu hành tinh có kich thước 150 mét này nhiều hơn. Trước vụ va chạm của Dart, nó trông giống như một chiếc đĩa bay và bây giờ có thể giống như một hạt đậu, Richardson, người đã tham gia vào sứ mệnh Dart và hiện đang hỗ trợ Hera, cho biết.

Cú va chạm mạnh (wallop) của Dart đã làm bắn tung các mảnh vỡ, thậm chí cả những tảng đá lớn, khỏi Dimorphos, tạo thêm lực đẩy cho quán tính của vụ va chạm. Dấu vết của các mảnh vỡ kéo dài hơn 10.000 km trong không gian suốt nhiều tháng.

Một số tảng đá và mảnh vỡ khác có thể vẫn còn lơ lửng quanh tiểu hành tinh, gây ra mối đe dọa tiềm tàng cho tàu Hera, theo giám đốc chuyến bay Ignacio Tanco.

“Chúng tôi thực sự không biết rõ môi trường mà chúng tôi sẽ hoạt động,” Tanco nói. “Nhưng đó là toàn bộ mục đích của sứ mệnh này, là đến đó và tìm hiểu.”

Các quan chức châu Âu mô tả sứ mệnh trị giá 400 triệu USD này là một “cuộc điều tra hiện trường vụ va chạm”. Hera đang quay lại hiện trường “tội phạm” và thu thập tất cả thông tin khoa học và kỹ thuật, nhà quản lý dự án Ian Carnelli cho biết.

Mang theo một tá công cụ khoa học, Hera có kích thước tương đương một chiếc ô tô nhỏ sẽ cần phải bay ngang qua sao Hỏa vào năm 2025 để lấy đà trọng lực, trước khi đến Dimorphos vào cuối năm 2026. Đây là vệ tinh của Didymos, nghĩa là “song sinh” trong tiếng Hy Lạp, một tiểu hành tinh quay nhanh gấp năm lần Dimorphos. Vào thời điểm đó, các tiểu hành tinh sẽ cách Trái đất 195 triệu km.

Hera sẽ cố gắng bay vào quỹ đạo xung quanh cặp đá này, với khoảng cách bay lần lượt thu hẹp từ 30 km xuống còn 1 km. Tàu vũ trụ sẽ khảo sát tiểu hành tinh nhỏ trong ít nhất sáu tháng để xác định khối lượng, hình dạng và thành phần của nó, cũng như quỹ đạo của nó quanh Didymos.

Trước vụ va chạm, Dimorphos đã quay quanh người bạn lớn của mình với khoảng cách 1.189 mét. Các nhà khoa học tin rằng quỹ đạo hiện giờ đã gần hơn thế và có hình oval, và vệ tinh nhỏ này thậm chí có thể đang quay lộn nhào.

Hai vệ tinh Cubesat cỡ hộp giày sẽ tách ra khỏi Hera để thực hiện các cuộc kiểm tra cận cảnh như drone, với một trong số chúng sử dụng radar để nhìn xuyên qua bề mặt đầy đá của tiểu hành tinh nhỏ. Các nhà khoa học nghi ngờ rằng Dimorphos được hình thành từ vật chất bị rơi ra từ Didymos. Các quan sát bằng radar sẽ giúp xác nhận liệu Didymos có thực sự là “mẹ” của tiểu hành tinh nhỏ này hay không.

Các vệ tinh Cubesat sẽ cố gắng hạ cánh lên tiểu hành tinh nhỏ sau khi hoàn thành khảo sát. Nếu tiểu hành tinh nhỏ đang lộn nhào, điều đó sẽ gây khó khăn cho nỗ lực này. Hera cũng có thể kết thúc sứ mệnh của mình bằng một cuộc hạ cánh đầy nguy hiểm, nhưng trên Didymos lớn hơn.

Cả hai tiểu hành tinh đều không gây ra bất kỳ mối đe dọa nào cho Trái đất — cả trước và sau khi Dart va chạm. Đó là lý do NASA đã chọn cặp này cho cuộc trình diễn chuyển hướng tiểu hành tinh đầu tiên của nhân loại.

Các tiểu hành tinh, là phần còn lại từ sự hình thành của hệ mặt trời cách đây 4,6 tỷ năm, chủ yếu quay quanh mặt trời giữa sao Hỏa và sao Mộc trong cái gọi là vành đai tiểu hành tinh chính, nơi có hàng triệu tiểu hành tinh tồn tại. Chúng trở thành các vật thể gần Trái đất (near-Earth objects) khi bị đẩy ra khỏi vành đai và tiến vào khu vực của chúng ta.

Số lượng các vật thể gần Trái đất theo tính toán của NASA hiện đã vượt qua 36.000, hầu hết là tiểu hành tinh nhưng cũng có một số sao chổi. Hơn 2.400 trong số đó được coi là có khả năng gây nguy hiểm cho Trái đất.

𝘛𝘦̂𝘯 𝘭𝘶̛̉𝘢 𝘍𝘢𝘭𝘤𝘰𝘯 𝘤𝘶̉𝘢 𝘚𝘱𝘢𝘤𝘦𝘟 đ𝘶̛𝘢 𝘛𝘢̀𝘶 𝘷𝘶̃ 𝘵𝘳𝘶̣ 𝘏𝘦𝘳𝘢 𝘷𝘢̀𝘰 𝘬𝘩𝘰̂𝘯𝘨 𝘨𝘪𝘢𝘯 – 𝘈̉𝘯𝘩: 𝘈𝘗