Giám đốc điều hành của Anthropic, một trong những phòng thí nghiệm trí tuệ nhân tạo (AI) hàng đầu thế giới, vừa cảnh báo rằng AI có thể khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng vọt trong tương lai rất gần. Ông cho biết các nhà hoạch định chính sách và lãnh đạo doanh nghiệp chưa sẵn sàng để đối phó.

“AI đang bắt đầu vượt trội con người ở hầu hết các nhiệm vụ trí tuệ, và chúng ta — với tư cách là một xã hội — sẽ phải đối mặt với điều đó,” CEO của Anthropic, ông Dario Amodei, nói với CNN trong một cuộc phỏng vấn hôm thứ Năm. “AI sẽ ngày càng giỏi hơn trong mọi việc mà con người làm, kể cả việc của tôi hay các CEO khác.”

Amodei tin rằng các công cụ AI mà Anthropic và các công ty khác đang đua nhau phát triển có thể khiến một nửa số công việc văn phòng cấp thấp biến mất và đẩy tỷ lệ thất nghiệp lên tới 20% trong vòng từ một đến năm năm tới, ông nói với Axios hôm thứ Tư. Điều đó có thể khiến tỷ lệ thất nghiệp tại Mỹ tăng gấp năm lần chỉ trong vài năm — mức cao gần nhất từng xảy ra là trong giai đoạn đỉnh điểm của đại dịch Covid-19.

Đây không phải là lần đầu tiên có lời cảnh báo nghiêm trọng về việc AI phát triển quá nhanh có thể làm đảo lộn nền kinh tế trong những năm tới. Các học giả và nhà kinh tế cũng từng cảnh báo rằng AI có thể thay thế một số công việc hoặc nhiệm vụ trong tương lai, với mức độ nghiêm trọng khác nhau. Hồi đầu năm nay, một khảo sát của Diễn đàn Kinh tế Thế giới cho thấy 41% nhà tuyển dụng có kế hoạch cắt giảm nhân sự do tự động hóa bằng AI trước năm 2030.

Tuy nhiên, dự báo của Amodei đặc biệt đáng chú ý vì nó đến từ một trong những lãnh đạo hàng đầu của ngành và vì quy mô gián đoạn mà ông dự đoán. Nó cũng được đưa ra trong bối cảnh Anthropic đang bán công nghệ AI với lời hứa rằng nó có thể làm việc gần như suốt ngày.

Trước đây, người ta thường kể rằng công nghệ sẽ tự động hóa các công việc tay nghề thấp, lương thấp, và sau đó người lao động bị ảnh hưởng có thể được đào tạo để làm những công việc tốt hơn. Tuy nhiên, nếu Amodei đúng, AI có thể xóa sổ cả những công việc văn phòng chuyên môn cao đòi hỏi nhiều năm đào tạo và học vấn đắt đỏ — và những người lao động đó có thể không dễ dàng tái đào tạo để làm những công việc có thu nhập tương đương hoặc cao hơn.

Amodei gợi ý rằng các nhà lập pháp có thể cần cân nhắc việc đánh thuế các công ty AI.

“Nếu AI tạo ra sự giàu có khổng lồ, phần lớn sự giàu có đó theo mặc định sẽ chảy vào các công ty AI, và phần ít hơn đến với người dân thường,” ông nói. “Vậy nên, bạn biết đấy, điều này chắc chắn không có lợi về mặt kinh tế đối với tôi khi nói ra, nhưng tôi nghĩ chúng ta nên cân nhắc và tôi nghĩ nó không nên bị chính trị hóa.”

‘Nhanh hơn, rộng hơn, khó thích nghi hơn’

Các nhà nghiên cứu và nhà kinh tế đã dự đoán rằng những người làm nghề như trợ lý pháp lý, nhân viên tính lương, cố vấn tài chính và lập trình viên có thể thấy công việc của họ thay đổi đáng kể — nếu không nói là bị thay thế hoàn toàn — trong vài năm tới do AI.

CEO Meta, ông Mark Zuckerberg, tháng trước cho biết ông kỳ vọng AI sẽ viết một nửa mã lập trình của công ty trong vòng một năm tới; CEO Microsoft, Satya Nadella, cho biết hiện tại khoảng 30% mã nguồn của công ty được viết bởi AI.

Amodei nói với CNN rằng Anthropic đang theo dõi tỷ lệ người dùng AI để hỗ trợ công việc của con người so với tỷ lệ dùng để thay thế hoàn toàn. Hiện tại, ông nói, khoảng 60% người dùng AI để tăng cường hiệu suất công việc và 40% để tự động hóa, nhưng tỷ lệ tự động hóa đang tăng.

Tuần trước, công ty đã ra mắt một mô hình AI mới có thể hoạt động độc lập gần bảy giờ liên tục, xử lý các nhiệm vụ phức tạp hơn với sự giám sát tối thiểu từ con người.

Amodei cho biết hầu hết mọi người không nhận ra AI đang phát triển nhanh như thế nào, nhưng ông khuyên “người dân bình thường” nên “học cách sử dụng AI”.

“Mọi người đã từng thích nghi với các thay đổi công nghệ trong quá khứ,” Amodei nói. “Nhưng tất cả những người mà tôi trao đổi đều nói rằng sự thay đổi công nghệ lần này có vẻ khác biệt, nó nhanh hơn, khó thích nghi hơn, rộng hơn. Tốc độ tiến bộ cứ liên tục khiến mọi người bất ngờ.”

Các ước tính về tốc độ cải tiến của mô hình AI rất khác nhau. Một số người hoài nghi dự đoán rằng khi các công ty AI lớn cạn kiệt nguồn dữ liệu công khai chất lượng cao để huấn luyện mô hình — sau khi đã khai thác gần như toàn bộ Internet — thì tốc độ phát triển trong ngành có thể sẽ chậm lại.

Một số nhà nghiên cứu công nghệ cũng cho rằng AI có khả năng tự động hóa một số nhiệm vụ cụ thể, hơn là thay thế toàn bộ công việc, qua đó giúp con người có thêm thời gian để xử lý những nhiệm vụ phức tạp mà máy tính chưa thể làm tốt.

Tuy nhiên, bất kể quan điểm dự báo ở mức độ nào, hầu hết chuyên gia đều đồng ý rằng thế giới cần bắt đầu chuẩn bị cho các tác động kinh tế từ AI.

“Đôi khi mọi người tự an ủi rằng, ‘Ồ, nền kinh tế luôn tạo ra công việc mới,’” giáo sư kinh tế và kinh doanh Anton Korinek của Đại học Virginia viết trong email. “Điều đó đúng trong quá khứ, nhưng khác với trước đây, các máy móc thông minh sẽ có thể đảm nhận cả những công việc mới và có thể học nhanh hơn chúng ta.”

Amodei nói ông cũng tin rằng AI sẽ mang lại những tác động tích cực, như chữa khỏi bệnh tật. “Tôi sẽ không xây dựng công nghệ này nếu tôi không tin rằng nó có thể làm cho thế giới trở nên tốt đẹp hơn,” ông nói.

Đối với vị CEO này, việc đưa ra cảnh báo ngay lúc này có thể giúp củng cố danh tiếng của ông như một nhà lãnh đạo có trách nhiệm trong lĩnh vực này. Các phòng thí nghiệm AI hàng đầu hiện đang cạnh tranh không chỉ về sức mạnh mô hình mà còn về việc được công nhận là những người quản lý đáng tin cậy nhất trong thời kỳ chuyển đổi công nghệ, giữa lúc ngày càng nhiều câu hỏi từ các nhà lập pháp và công chúng về hiệu quả và hệ quả của công nghệ này.

“Thông điệp của Amodei không chỉ là để cảnh báo công chúng. Nó vừa là sự thật, vừa là quản trị danh tiếng, vừa là định vị thị trường, và vừa là tác động chính sách,” chuyên gia tương lai học Tracey Follows, CEO của Futuremade, nói với CNN qua email. “Nếu ông ấy tuyên bố rằng AI sẽ khiến tỷ lệ thất nghiệp đạt 20% trong 5 năm tới mà không ai can thiệp hay làm chậm sự phát triển của công nghệ này … thì Anthropic sẽ không thể bị đổ lỗi trong tương lai — vì họ đã cảnh báo trước.”

Amodei nói với CNN rằng ông “gióng lên hồi chuông cảnh báo” vì “các lãnh đạo AI khác chưa làm như vậy, và tôi nghĩ ai đó cần lên tiếng một cách rõ ràng.”

“Tôi không nghĩ chúng ta có thể dừng chiếc xe buýt này lại,” Amodei nói. “Từ vị trí của mình, tôi chỉ có thể hy vọng điều chỉnh một chút để công nghệ đi theo hướng mà chúng ta nhận thức được các tác hại, giải quyết được chúng, và vẫn đạt được những lợi ích mà nó mang lại.”

Giám đốc điều hành Anthropic, Dario Amodei, giới thiệu các mô hình Claude 4 tại hội nghị các nhà phát triển của công ty ở San Francisco. Ảnh: AP