Nhiệt độ toàn cầu năm 2024 đã tăng vọt lên mức kỷ lục mới, nhưng lần này mức tăng lớn đến nỗi Trái Đất tạm thời vượt qua một ngưỡng khí hậu nguy hiểm, theo thông báo của một số cơ quan theo dõi thời tiết vào thứ Sáu, 10-1-2025.

Nhiệt độ trung bình toàn cầu năm ngoái vượt qua mức nhiệt kỷ lục của năm 2023 và tiếp tục tăng cao hơn nữa. Nhiệt độ đã vượt qua giới hạn cảnh báo tăng nhiệt dài hạn 1,5 độ C được đề ra trong Hiệp định Khí hậu Paris 2015, lấy từ mốc nhiệt cuối những năm 1800, theo Dịch vụ Khí hậu Copernicus của Ủy ban Châu Âu, Cơ quan Khí tượng Vương quốc Anh và Cơ quan Khí tượng Nhật Bản.

Nhóm nghiên cứu Châu Âu tính toán mức tăng là 1,6 độ C. Nhật Bản ghi nhận 1,57 độ C và Anh là 1,53 độ C trong các công bố dữ liệu đồng bộ vào sáng sớm thứ Sáu theo giờ Châu Âu.

Các cơ quan theo dõi của Mỹ gồm NASA, Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA) và tổ chức tư nhân Berkeley Earth, chưa công bố số liệu của họ, nhưng các nhà khoa học Châu Âu cho rằng tất cả sẽ xác nhận nhiệt độ kỷ lục năm 2024. Sáu nhóm này bù trừ cho sự thiếu hụt dữ liệu quan sát từ năm 1850 theo các cách khác nhau, dẫn đến sự khác biệt nhỏ trong số liệu.

“Lý do chính cho những mức nhiệt độ kỷ lục này là sự tích tụ khí nhà kính trong khí quyển” từ việc đốt than đá, dầu và khí đốt, theo bà Samantha Burgess, trưởng nhóm chiến lược khí hậu tại Copernicus. “Khi khí nhà kính tiếp tục tích tụ trong khí quyển, nhiệt độ tiếp tục tăng, bao gồm cả trong đại dương, mực nước biển tiếp tục dâng cao, và các sông băng cũng như tảng băng tiếp tục tan chảy.”

Mức tăng nhiệt năm 2024 đã vượt qua mức nhiệt độ của năm 2023 trong cơ sở dữ liệu của Châu Âu với mức tăng lên tới 0,125 độ C. Đây là một bước nhảy lớn bất thường; cho đến vài năm cực nóng gần đây, kỷ lục nhiệt độ toàn cầu thường chỉ được vượt qua ở mức tăng nhỏ tính bằng phần trăm của một độ, các nhà khoa học cho biết.

10 năm qua là 10 năm nóng nhất từng được ghi nhận và có khả năng là nóng nhất trong 125.000 năm qua, Burgess cho biết.

Ngày 10-7-2024 là ngày nóng nhất từng được ghi nhận trong lịch sử loài người, với nhiệt độ trung bình toàn cầu đạt 17,16 độ C, theo Copernicus.

Nguyên nhân lớn nhất dẫn đến sự nóng lên kỷ lục này là việc đốt nhiên liệu hóa thạch, theo các nhà khoa học. Hiện tượng tự nhiên El Nino tạm thời gây ra sự ấm lên ở trung tâm Thái Bình Dương chỉ đóng góp một phần nhỏ, và một vụ phun trào núi lửa dưới biển vào năm 2022 đã làm mát khí quyển bằng cách đưa nhiều hạt phản xạ vào khí quyển cũng như hơi nước, Burgess cho biết.

Chuông báo động đang vang lên

“Đèn cảnh báo trên bảng điều khiển của Trái Đất sáng lên cho thấy cần có sự chú ý ngay lập tức,” giáo sư khí tượng học Marshall Shepherd từ Đại học Georgia cho biết. “Bão Helene, lũ lụt ở Tây Ban Nha và những biến động thời tiết làm bùng phát cháy rừng ở California là những triệu chứng của sự chuyển dịch khí hậu đáng tiếc này. Chúng ta vẫn còn vài mức độ nghiêm trọng nữa để trải qua.”

“Những tiếng chuông báo động liên quan đến biến đổi khí hậu đã vang lên gần như không ngừng, điều này có thể khiến công chúng trở nên chai lì trước sự cấp bách,” nhà khoa học Jennifer Francis tại Trung tâm Nghiên cứu Khí hậu Woodwell nhận định. “Tuy nhiên, trong trường hợp của khí hậu, các tiếng chuông cảnh báo đang ngày càng to hơn, và những tình huống khẩn cấp hiện nay đã vượt xa vấn đề nhiệt độ đơn thuần.”

Theo báo cáo của công ty bảo hiểm Munich Re, thế giới đã chịu tổn thất 140 tỷ USD từ các thảm họa liên quan đến khí hậu trong năm ngoái — mức cao thứ ba trong lịch sử — với Bắc Mỹ bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

“Sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu đồng nghĩa với nhiều thiệt hại hơn đối với tài sản, ảnh hưởng lớn hơn đến sức khỏe con người và các hệ sinh thái mà chúng ta phụ thuộc vào,” nhà khoa học nước Kathy Jacobs từ Đại học Arizona cho biết.

Các nhà khoa học nhanh chóng chỉ ra rằng mục tiêu 1,5 độ C là để đo mức tăng nhiệt độ trung bình dài hạn, hiện được định nghĩa là trung bình trong 20 năm. Về dài hạn, mức nhiệt tăng kể từ thời kỳ tiền công nghiệp hiện ở mức 1,3 độ C.

“Ngưỡng 1,5 độ C không chỉ là một con số — đó là một lằn ranh đỏ. Vượt qua nó, dù chỉ trong một năm, cho thấy chúng ta đang ở rất gần với việc vi phạm giới hạn được đặt ra bởi Hiệp định Paris,” nhà khoa học khí hậu Victor Gensini từ Đại học Northern Illinois cho biết qua email. Một nghiên cứu lớn của Liên Hợp Quốc năm 2018 cho thấy việc giữ mức tăng nhiệt độ của Trái Đất dưới 1,5 độ C có thể cứu các rạn san hô khỏi tuyệt chủng, ngăn chặn sự mất mát lớn của nền băng ở Nam Cực và giảm thiểu cái chết cũng như khổ đau của nhiều người.

Burgess nhận định khả năng rất cao Trái Đất sẽ vượt qua ngưỡng 1,5 độ C, nhưng nhấn mạnh rằng Hiệp định Paris là “chính sách quốc tế vô cùng quan trọng” mà các quốc gia trên thế giới nên duy trì cam kết.

Sẽ còn nóng hơn nữa

Theo tính toán của các nhà khoa học châu Âu và Anh, với hiện tượng La Nina làm mát thay vì El Nino gây ấm vào năm ngoái, năm 2025 có thể không nóng bằng năm 2024. Họ dự đoán nó vẫn sẽ là năm nóng thứ ba trong lịch sử. Tuy nhiên, sáu ngày đầu tiên của tháng Giêng — bất chấp nhiệt độ lạnh giá ở miền Đông nước Mỹ — vẫn ấm hơn một chút và là khởi đầu nóng nhất trong năm từ trước đến nay, theo dữ liệu của Copernicus.

Các nhà khoa học vẫn còn chia rẽ về việc liệu sự nóng lên toàn cầu có đang tăng tốc hay không.

Không có đủ dữ liệu để thấy sự tăng tốc trong việc ấm lên khí quyển, nhưng nhiệt lượng trong đại dương dường như không chỉ tăng lên mà còn tăng với tốc độ nhanh hơn, theo Carlo Buontempo, giám đốc của Copernicus.

“Chúng ta đang đối mặt với một khí hậu hoàn toàn mới và những thách thức mới — những thách thức khí hậu mà xã hội chúng ta chưa chuẩn bị để đối phó,” Buontempo nói.

“Tất cả điều này giống như đang xem phần cuối của một bộ phim khoa học viễn tưởng u ám,” nhà khoa học khí hậu Michael Mann từ Đại học Pennsylvania nhận xét. “Chúng ta đang gặt hái những gì mình đã gieo.”

Bão Helene xảy ra vào tháng 9 năm 2018, đã có hơn 230 người thiệt mạng do cơn bão, cơn bão đã gây ra sự tàn phá trên toàn bang Florida, Georgia, South Carolina, North Carolina, Virginia và Tennessee, Mỹ