Hơn 77% diện tích đất trên Trái Đất đã trải qua khí hậu khô hạn hơn trong ba thập kỷ tính đến năm 2020, so với giai đoạn 30 năm trước đó, theo báo cáo được công bố bởi Công ước Liên Hợp Quốc về Chống Sa mạc hóa (UNCCD) vào thứ Hai.

Cùng trong thời kỳ này, các vùng đất khô hạn trên toàn cầu (drylands) đã mở rộng thêm khoảng 4,3 triệu km² – một diện tích lớn hơn Ấn Độ gần một phần ba – và hiện chiếm hơn 40% diện tích đất của đất liền trên Trái Đất.

Báo cáo “Mối Đe Dọa Toàn Cầu từ Sự Khô Hạn của Đất: Xu hướng khô hạn khu vực và toàn cầu cùng các dự báo trong tương lai” được công bố tại Hội nghị lần thứ 16 của gần 200 quốc gia thành viên UNCCD tổ chức ở Riyadh, Ả Rập Xê Út (COP16) — hội nghị về đất lớn nhất từ trước đến nay của Liên Hợp Quốc, và là COP đầu tiên của UNCCD được tổ chức tại Trung Đông, khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề bởi tình trạng khô hạn.

Báo cáo cảnh báo rằng nếu nỗ lực giảm khí thải nhà kính thất bại, thêm 3% diện tích các vùng ẩm trên thế giới sẽ được dự báo chuyển thành đất khô hạn vào cuối thế kỷ này.

Trong khi đó, số người sống ở các vùng khô hạn đã tăng gấp đôi lên 2,3 tỷ người trong ba thập kỷ qua. Các mô hình dự báo rằng trong kịch bản biến đổi khí hậu tồi tệ nhất, con số này có thể lên tới 5 tỷ người vào năm 2100. Hàng tỷ người này sẽ phải đối mặt với những mối đe dọa lớn hơn đối với cuộc sống và sinh kế của họ do tình trạng khô hạn và sa mạc hóa (aridification and desertification) gia tăng liên quan đến khí hậu, báo cáo nhấn mạnh.

Các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi xu hướng khô hạn bao gồm khoảng 96% châu Âu, các khu vực ở miền tây nước Mỹ, Brazil, châu Á và trung Phi.

Nam Sudan và Tanzania có tỷ lệ đất chuyển đổi thành vùng khô hạn cao nhất, trong khi Trung Quốc là quốc gia có tổng diện tích chuyển từ đất không khô hạn sang khô hạn lớn nhất, báo cáo cho biết.

Khoảng một nửa dân số sống ở các vùng đất khô hạn trên thế giới tập trung tại châu Á và châu Phi. Các vùng đất khô hạn đông dân cư nhất bao gồm California, Ai Cập, miền đông và bắc Pakistan, nhiều vùng rộng lớn ở Ấn Độ và khu vực đông bắc Trung Quốc.

Trong kịch bản phát thải khí nhà kính cao, tình trạng mở rộng đất khô hạn được dự báo sẽ xảy ra ở miền Trung Tây nước Mỹ, miền trung Mexico, bắc Venezuela, đông bắc Brazil, đông nam Argentina, toàn bộ khu vực Địa Trung Hải, bờ Biển Đen, phần lớn miền nam châu Phi và miền nam nước Úc.

Ngược lại, chưa đến một phần tư diện tích đất trên hành tinh (22,4%) ghi nhận điều kiện ẩm ướt hơn, với các khu vực như miền trung Hoa Kỳ, bờ biển Đại Tây Dương của Angola và một số nơi thuộc Đông Nam Á cho thấy độ ẩm có dấu hiệu gia tăng.

Tuy nhiên, xu hướng chung là rõ ràng: đất khô hạn đang mở rộng, đẩy các hệ sinh thái và xã hội vào tình trạng chịu đựng những tác động đe dọa đến sự sống do khô hạn.

Sự gia tăng khô hạn đã được cho là nguyên nhân dẫn đến mức giảm 12% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của các quốc gia châu Phi trong giai đoạn 1990–2015.

“Phân tích này cuối cùng đã bác bỏ sự không chắc chắn tồn tại lâu nay về xu hướng khô hạn trên toàn cầu. Lần đầu tiên, cuộc khủng hoảng khô hạn đã được ghi nhận với độ rõ ràng khoa học (scientific clarity), tiết lộ một mối đe dọa sống còn (existential threat) ảnh hưởng đến hàng tỷ người trên toàn cầu,” ông Ibrahim Thiaw, Thư ký Điều hành UNCCD, cho biết.

“Không giống như hạn hán – là những giai đoạn tạm thời có lượng mưa thấp – tình trạng khô hạn là một sự chuyển đổi vĩnh viễn và không ngừng,” ông nói thêm.

“Hạn hán sẽ kết thúc. Tuy nhiên, khi khí hậu của một khu vực trở nên khô hạn hơn, khả năng quay trở lại điều kiện trước đó sẽ mất đi. Những khí hậu khô hạn hiện đang ảnh hưởng đến các khu vực rộng lớn trên toàn cầu sẽ không trở lại như trước đây, và sự thay đổi này đang định hình lại cuộc sống trên Trái Đất,” ông Thiaw nhấn mạnh.

Các nhà khoa học Liên Hợp Quốc báo cáo rằng hơn 77% diện tích đất trên Trái Đất đã trải qua tình trạng khô hạn vĩnh viễn trong giai đoạn từ 1990 đến 2020, với các vùng đất khô hạn hiện chiếm 40,6% diện tích đất liền. Tình trạng khô hạn gia tăng đang đe dọa các hệ sinh thái, nông nghiệp và hàng tỷ sinh mạng, với nguyên nhân chính là phát thải khí nhà kính và biến đổi khí hậu. Ảnh: SciTechDaily.com