Ma-rốc, một quốc gia khô cằn đang đối mặt với đợt hạn hán tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ, đã khởi động một dự án thí điểm nhằm giảm tốc độ bốc hơi nước đồng thời sản xuất năng lượng xanh bằng các tấm pin mặt trời nổi.

Tại một hồ chứa lớn gần thành phố Tangier, phía bắc Ma-rốc, hàng nghìn tấm pin năng lượng mặt trời nổi – gọi là “floatovoltaic” – vừa che chắn bề mặt nước khỏi ánh nắng gay gắt, vừa hấp thụ ánh sáng để phát điện.

Chính quyền dự kiến sử dụng nguồn điện này để cung cấp cho khu phức hợp cảng Tanger Med lân cận. Nếu thành công, công nghệ này có thể mang lại tác động rộng lớn hơn cho vương quốc Bắc Phi này.

Theo số liệu chính thức, từ tháng 10/2022 đến tháng 9/2023, các hồ chứa của Ma-rốc đã mất lượng nước tương đương hơn 600 hồ bơi chuẩn Olympic mỗi ngày do bốc hơi. Trong cùng thời kỳ, nhiệt độ trung bình cao hơn mức bình thường 1,8°C, khiến tốc độ bốc hơi nước tăng mạnh.

Cùng với các yếu tố khác như lượng mưa giảm, tình trạng này đã khiến dung tích các hồ chứa trên toàn quốc chỉ còn khoảng một phần ba.

Ông Yassine Wahbi, quan chức Bộ Tài nguyên nước, cho biết hồ chứa ở Tangier mất khoảng 3.000 m³ nước mỗi ngày do bốc hơi, và con số này tăng gấp đôi vào những tháng hè nóng nực. Ông ước tính các tấm pin nổi có thể giúp giảm khoảng 30% lượng nước bị bốc hơi.

Bộ Tài nguyên nước khẳng định các tấm pin nổi là “một lợi ích quan trọng trong bối cảnh tài nguyên nước ngày càng khan hiếm”, dù lượng nước tiết kiệm được hiện tại vẫn còn tương đối khiêm tốn.

Các nghiên cứu đánh giá đang được tiến hành cho hai dự án tương tự tại Oued El Makhazine – một trong những con đập lớn nhất miền Bắc Ma-rốc – và tại Lalla Takerkoust gần Marrakesh.

Công nghệ tương tự cũng đang được thử nghiệm ở Pháp, Indonesia và Thái Lan, trong khi Trung Quốc đã vận hành một số trang trại năng lượng mặt trời nổi lớn nhất thế giới.

Tiên phong

Kể từ khi chương trình thí điểm của Ma-rốc bắt đầu vào cuối năm ngoái, hơn 400 bệ nổi với hàng nghìn tấm pin đã được lắp đặt. Chính phủ đặt mục tiêu nâng con số này lên 22.000 tấm, phủ khoảng 10 ha trong tổng diện tích 123 ha của hồ chứa Tangier.

Khi hoàn thành, hệ thống này có thể tạo ra khoảng 13 megawatt điện – đủ để cung cấp cho khu phức hợp Tanger Med.

Ngoài ra, chính quyền cũng có kế hoạch trồng cây dọc theo bờ hồ để giảm gió, vốn làm gia tăng tình trạng bốc hơi.

Giáo sư khí hậu học Mohammed-Said Karrouk gọi đây là một dự án “tiên phong”. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng hồ chứa quá lớn và bề mặt quá nhiều vật cản để có thể phủ kín bằng các tấm pin nổi, hơn nữa chúng có thể bị hư hỏng khi mực nước dao động.

Số liệu chính thức cho thấy trữ lượng nước từ mưa ở đây đã giảm gần 75% trong thập kỷ qua so với thập niên 1980, từ mức trung bình 18 tỷ m³/năm xuống chỉ còn 5 tỷ m³.

Cho đến nay, Ma-rốc chủ yếu dựa vào khử mặn để đối phó tình trạng thiếu nước, sản xuất khoảng 320 triệu m³ nước uống mỗi năm. Chính quyền đặt mục tiêu nâng con số này lên 1,7 tỷ m³/năm vào năm 2030.

Ông Karrouk cho rằng ưu tiên cấp bách là chuyển nước dư thừa từ các con đập ở miền Bắc đến các khu vực miền Trung và miền Nam, nơi chịu ảnh hưởng nặng nề hơn bởi hạn hán kéo dài.

Hiện vương quốc này đã có một hệ thống gọi là “xa lộ nước” – kênh đào dài 67 km nối lưu vực Sebou với thủ đô Rabat – và đang có kế hoạch mở rộng mạng lưới này đến các con đập khác.

Các tấm pin nổi “floatovoltaic” vừa bảo vệ mặt hồ khỏi ánh nắng gay gắt vừa hấp thụ ánh sáng để phát điện. Ảnh: AFP 

Chính quyền Ma-rốc hy vọng chương trình thí điểm sẽ giúp đất nước đối phó tốt hơn với tình trạng khan hiếm nước do hạn hán. Ảnh: AFP