Bill Gates và Warren Buffett từng khai mở một “kỷ nguyên vàng” của hoạt động từ thiện hiện đại, có tầm ảnh hưởng tương đương thời đại Rockefeller và Carnegie. Nhưng giờ đây, thế giới từ thiện đang đứng trước một bước ngoặt mới — nơi những quỹ lớn mang tư tưởng tự do có nguy cơ bị đánh thuế cao hơn, và những gương mặt mới, đặc biệt là phụ nữ, bắt đầu bước ra trong vai trỏ dẫn dắt. (Những quỹ lớn mang khuynh hướng tự do là các tổ chức ủng hộ các giá trị như bình đẳng giới, công bằng xã hội, bảo vệ môi trường, quyền của người nhập cư, LGBTQ+, v.v., ngược với xu hướng chính trị của Đảng Cộng hòa hiện nay).

Đầu năm nay, giới từ thiện toàn cầu chấn động khi Bill Gates tuyên bố sẽ kết thúc hoạt động của quỹ mang tên ông, với kế hoạch phân bổ toàn bộ 200 tỷ USD trước năm 2045, đồng thời đẩy nhanh việc hiến tặng 100 tỷ USD tài sản cá nhân.

“Giờ đây, mọi người đang chờ xem ai — và bằng cách nào — sẽ tiếp bước ông ấy,” Amir Pasic, Trưởng khoa Trường Từ thiện Lilly thuộc Đại học Indiana, chia sẻ với Fortune.

Sự thay đổi càng được chú ý khi Warren Buffett, 94 tuổi, chuẩn bị rời ghế lãnh đạo tại Berkshire Hathaway vào cuối năm nay. Ông là người sáng lập sáng kiến Giving Pledge — lời cam kết của hơn 250 tỷ phú ở 30 quốc gia, cùng hứa quyên góp ít nhất 600 tỷ USD cho các hoạt động thiện nguyện. Câu hỏi đặt ra: khi Buffett rời khỏi ánh đèn sân khấu, liệu thế hệ tỷ phú kế tiếp có tiếp tục giữ trọn lời hứa?

Các chuyên gia tin rằng một cuộc chuyển mình lớn đang đến gần — không phải sự kết thúc, mà là sự khởi đầu của một hình thái từ thiện đa dạng và linh hoạt hơn.

“Chúng ta sẽ thấy nhiều phụ nữ bước ra khỏi bóng tối,” Pasic nhận định.

Một trong những gương mặt tiên phong là MacKenzie Scott, người đã tặng hơn 200 triệu USD cho các trường đại học da màu (HBCUs) và các tổ chức thiện nguyện chỉ trong vài tháng gần đây, minh chứng cho làn sóng “từ thiện tin tưởng” (trust-based philanthropy) đang lan rộng.

Từ thiện trong hình hài mới

Trong nhiều năm, các tỷ phú thường chọn lập quỹ riêng để điều phối hoạt động thiện nguyện. Nhưng một động thái gần đây của Hạ viện Mỹ có thể làm thay đổi mô hình này.

Tháng 5 vừa qua, Quốc hội thông qua gói điều chỉnh ngân sách mới, trong đó áp thuế 10% lên các quỹ có tài sản trên 5 tỷ USD.

“Chính sách này sẽ ảnh hưởng mạnh đến các quỹ tự do lớn như Gates, Ford hay Soros,” Kathleen McCarthy, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Từ thiện tại Đại học Thành phố New York, nói với Fortune. “Trong khi đó, các quỹ bảo thủ nhỏ hơn lại chịu mức thuế thấp hơn nhiều.”

Điều đó có nghĩa là hàng nghìn quỹ từ thiện do Gates, Scott, George Soros và Mark Zuckerberg sáng lập sẽ bị tác động nặng nề — buộc giới siêu giàu phải tìm kiếm những con đường mới để cho đi.

“Các tỷ phú sẽ sớm nhận ra rằng họ phải khép lại hoạt động quỹ truyền thống và tìm mô hình khác,” McCarthy nói.

MacKenzie Scott và trào lưu ‘tặng âm thầm’

Một số nhà hảo tâm giàu có nhất thế giới đang viết lại luật chơi.

MacKenzie Scott tiên phong với mô hình “tặng âm thầm” — chuyển tiền mặt không ràng buộc trực tiếp cho các tổ chức phi lợi nhuận, tin tưởng họ tự sử dụng nguồn quỹ một cách hiệu quả.

Theo McCarthy, khi mô hình quỹ truyền thống không còn phù hợp, cách tiếp cận của Scott — linh hoạt, kín đáo và vượt qua rào cản thuế — đang trở thành hình mẫu cho thế hệ tỷ phú mới.

“Bà ấy là người định hình xu hướng, mang lại tầm ảnh hưởng đạo đức tương tự như Gates từng làm,” Bella DeVaan, Phó giám đốc sáng kiến cải cách từ thiện tại Viện Nghiên cứu Chính sách, nhận định.

Thông qua quỹ Yield Giving, Scott đã phân bổ hơn 19,25 tỷ USD cho 2.450 tổ chức phi lợi nhuận. Các chuyên gia cho rằng mô hình quyên góp trực tiếp này có thể truyền cảm hứng cho nhiều người khác — trong đó Melinda French Gates được dự đoán sẽ dẫn đầu xu hướng thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn từ thiện (philanthropic LLC), một lựa chọn linh hoạt hơn so với quỹ truyền thống.

Điểm chung giữa các xu hướng đổi mới này là phụ nữ đang dần giữ vai trò trung tâm trong thế giới thiện nguyện.

Chỉ riêng năm 2024, thế giới đã có thêm hơn 200 tỷ phú mới, gần 4 người mỗi tuần, và nhiều trong số họ là phụ nữ nắm giữ khối tài sản khổng lồ.

Kỷ nguyên Bill Gates và Warren Buffett có thể đang dần khép lại, nhưng một thời kỳ từ thiện mới đang mở ra — nơi sự tin tưởng, minh bạch và đa dạng trở thành nền tảng cho cách thế giới “cho đi” trong thế kỷ 21.

MacKenzie Scott và Warren Buffett – hai biểu tượng của hai thế hệ từ thiện: một bên gắn liền với mô hình quỹ truyền thống, một bên tiên phong trong xu hướng cho tặng trực tiếp. Ảnh: Getty