Công ty tư nhân Katalyst Space Technologies, trụ sở tại bang Arizona, đã giành được hợp đồng nâng cao quỹ đạo của Đài quan sát Neil Gehrels Swift của NASA, một thiết bị quan trọng với chức năng săn tìm các vụ nổ tia gamma (GRB) từ quỹ đạo Trái đất thấp trong hơn hai thập kỷ qua.

Các phân tử mật độ thưa ở lớp ngoài cùng của khí quyển Trái đất đã kéo Swift xuống dần theo thời gian, và quá trình này tăng tốc gần đây do hoạt động Mặt trời gia tăng khiến khí quyển giãn nở. Vì vậy, NASA đã chọn Katalyst chế tạo một tàu vũ trụ để khắc phục tình trạng này. Dự kiến nó sẽ được phóng vào mùa xuân năm 2026, tiếp cận Swift và nâng cao quỹ đạo của đài quan sát.

Nếu thành công, đây sẽ là sự kiện mang tính lịch sử: Chưa từng có tàu vũ trụ tư nhân nào từng bắt giữ một vệ tinh chính phủ Mỹ không người lái, hoặc vệ tinh không được thiết kế để bảo trì trong không gian, theo NASA.

“Với tốc độ suy giảm quỹ đạo của Swift hiện nay, chúng ta đang chạy đua với thời gian, nhưng nhờ tận dụng các công nghệ khu vực tư nhân đang phát triển, chúng ta có thể đương đầu với thách thức này,” Shawn Domagal-Goldman, quyền Giám đốc Ban Vật lý thiên văn tại Trụ sở NASA ở Washington D.C., cho biết trong tuyên bố ngày 24/9 khi công bố kế hoạch mới.

“Đây là một cách tiếp cận tiên phong, chấp nhận rủi ro của NASA,” ông nói thêm. “Nhưng thử nghiệm nâng quỹ đạo vừa tiết kiệm hơn so với việc thay thế năng lực của Swift bằng một sứ mệnh mới, vừa có lợi cho quốc gia — mở rộng khả năng bảo trì vệ tinh cho một lớp thiết bị vũ trụ mới và đa dạng hơn.”

Swift được phóng lên quỹ đạo Trái đất thấp vào năm 2004. Nó phát hiện các vụ nổ tia gamma, những chùm bức xạ dữ dội xuất phát từ một số sự kiện năng lượng khủng khiếp nhất trong vũ trụ — chẳng hạn cái chết của các ngôi sao khổng lồ hoặc sự hợp nhất giữa hai hố đen.

“Khi một sự kiện nhanh, đột ngột xảy ra trong vũ trụ, Swift đóng vai trò như ‘người điều phối,’ cung cấp thông tin then chốt để các sứ mệnh ‘phản ứng đầu tiên’ khác có thể tiếp tục nghiên cứu nhằm hiểu rõ hơn cách vũ trụ vận hành,” NASA cho biết trong tuyên bố.

“Hơn hai thập kỷ qua, Swift đã dẫn đầu các sứ mệnh của NASA trong việc mang lại những hiểu biết mới về các sự kiện này, qua đó mở rộng hiểu biết của chúng ta về mọi thứ từ những ngôi sao nổ tung, các vụ bùng sáng của sao, các đợt phun trào trong các thiên hà, cho đến sao chổi và tiểu hành tinh trong hệ Mặt trời, và cả các hiện tượng sét năng lượng cao trên Trái đất,” cơ quan này bổ sung.

Katalyst đã nhận 30 triệu USD để chế tạo tàu vũ trụ mới thông qua chương trình Nghiên cứu đổi mới doanh nghiệp nhỏ (SBIR) của NASA.

Các quan chức của NASA cũng cho biết có thể sẽ có thêm nhiều thỏa thuận tương tự trong tương lai.

“Nền kinh tế vũ trụ của Mỹ đang tràn đầy những giải pháp tiên tiến, và những cơ hội như thế này cho phép NASA khai thác chúng để giải quyết thách thức thực tế,” Clayton Turner, Phó giám đốc Ban Sứ mệnh Công nghệ Không gian của NASA cho biết. “Sự suy giảm quỹ đạo là hiện tượng tự nhiên, phổ biến đối với vệ tinh, và sự hợp tác này có thể mở ra cánh cửa kéo dài tuổi thọ của nhiều vệ tinh khác trong tương lai.”

Ảnh minh họa Đài quan sát Neil Gehrels Swift của NASA quay quanh Trái đất khi nghiên cứu vũ trụ. Ảnh: Trung tâm Không gian Goddard của NASA