Tàu đổ bộ InSight đã “nghỉ hưu” của NASA, hiện bị bao phủ bởi lớp bụi sao Hỏa, vẫn tiếp tục cung cấp thông tin về hành tinh đỏ, nhưng là thông qua hình ảnh được chụp bởi tàu Mars Reconnaissance Orbiter (MRO). Có thể không lâu nữa, hình ảnh về con tàu đã hoàn thành sứ mệnh này sẽ hoàn toàn biến mất.

Trong suốt bốn năm thực hiện sứ mệnh, InSight đã khám phá cấu trúc bên trong của Sao Hỏa bằng cách phát hiện các trận động đất (marsquakes) trên hành tinh này và nghiên cứu cấu tạo của nó. Ngay cả sau khi nghỉ hưu, các nhà khoa học vẫn sử dụng địa điểm hạ cánh của InSight để theo dõi hoạt động của bụi sao Hỏa và tìm hiểu các quá trình định hình bề mặt hành tinh.

Gần đây, MRO đã chụp được hình ảnh tàu đổ bộ InSight, cho thấy lớp bụi dày đã phủ kín các tấm pin mặt trời của nó. Bức ảnh, được chụp vào ngày 23-10-2024 bởi camera HiRISE của MRO, cho thấy các tấm pin mặt trời của InSight giờ đây đã mang màu nâu đỏ giống với bề mặt Sao Hỏa.

Kể từ khi hạ cánh vào tháng 11-2018, InSight trở thành sứ mệnh đầu tiên phát hiện các trận động đất trên Sao Hỏa, mang lại những hiểu biết quý giá về lớp vỏ và lõi của hành tinh này. Trong suốt bốn năm thực hiện sứ mệnh, các kỹ sư tại Phòng Thí Nghiệm Sức Đẩy Phản Lực (JPL) của NASA ở miền Nam California, nơi quản lý dự án, đã sử dụng hình ảnh từ InSight và HiRISE để theo dõi sự tích tụ bụi trên tàu đổ bộ. Lớp bụi tích tụ này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tạo năng lượng của tàu, khi nó dần làm giảm hiệu suất của các tấm pin mặt trời.

Chấm dứt một kỷ nguyên của InSight

NASA đã cho InSight nghỉ hưu vào tháng 12-2022 sau khi tàu không còn đủ năng lượng để liên lạc với Trái Đất. Các kỹ sư đã tiếp tục lắng nghe tín hiệu từ InSight trong trường hợp gió có thể thổi bớt bụi khỏi các tấm pin mặt trời của nó, nhưng không phát hiện bất kỳ thay đổi nào trong hai năm qua. NASA dự kiến sẽ ngừng lắng nghe tín hiệu từ tàu đổ bộ này vào cuối năm nay.

Hình ảnh gần đây từ HiRISE được xem như một lời chia tay với InSight.

“Dù chúng ta không còn nhận tín hiệu từ InSight, nó vẫn tiếp tục dạy chúng ta về Sao Hỏa,” Ingrid Daubar, thành viên nhóm nghiên cứu tại Đại học Brown, chia sẻ. “Bằng cách theo dõi lượng bụi tích tụ trên bề mặt — và lượng bụi được gió và các cơn lốc xoáy hút đi — chúng ta hiểu rõ hơn về gió, chu kỳ bụi, và các quá trình khác định hình hành tinh này.”

Theo dõi lốc bụi và hố va chạm

Bụi đóng vai trò quan trọng trong việc định hình khí quyển và bề mặt Sao Hỏa. Việc nghiên cứu bụi giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về hành tinh này và giúp các kỹ sư chuẩn bị cho các sứ mệnh tương lai, đặc biệt là những sứ mệnh sử dụng năng lượng mặt trời.

Khi InSight còn hoạt động, các nhà khoa học đã so sánh hình ảnh từ MRO về dấu vết của các lốc bụi (dust devils) với dữ liệu từ cảm biến gió của tàu đổ bộ. Họ phát hiện các hiện tượng thời tiết này giảm dần vào mùa đông và tăng lên vào mùa hè.

Ngoài ra, hình ảnh từ MRO cũng giúp nghiên cứu tác động của các thiên thạch lên bề mặt Sao Hỏa. Các hố va chạm cũ thường bị mờ dần theo thời gian do bụi tích tụ, và tốc độ này giúp ước tính tuổi của chúng.

Một cách khác để đo tốc độ biến mất của các hố va chạm là nghiên cứu dấu vết vòng tròn va chạm do động cơ phản lực của InSight để lại khi hạ cánh. Những dấu này, rõ rệt vào năm 2018, giờ đây đang dần trở về màu đỏ nâu của địa hình xung quanh.

HiRISE cũng đã chụp được hình ảnh của nhiều phương tiện vũ trụ khác, bao gồm xe tự hành Perseverance và Curiosity vẫn đang khám phá Sao Hỏa, cũng như các sứ mệnh đã dừng hoạt động như Spirit, Opportunity và Phoenix.

Hợp tác quốc tế

MRO và InSight là những cột mốc lớn trong quá trình khám phá Sao Hỏa của NASA, mỗi sứ mệnh đóng góp riêng vào việc hiểu biết về hành tinh đỏ.

Tàu quỹ đạo MRO, được quản lý bởi Phòng Thí Nghiệm Sức Đẩy Phản Lực (JPL) của NASA, được thiết kế để nghiên cứu Sao Hỏa từ quỹ đạo. Camera HiRISE của nó cung cấp hình ảnh chi tiết về bề mặt hành tinh, hỗ trợ các nhà khoa học nghiên cứu địa chất và theo dõi sự thay đổi theo thời gian.

Sứ mệnh InSight, thuộc Chương trình Discovery của NASA, tập trung nghiên cứu cấu trúc bên trong của Sao Hỏa để hiểu rõ hơn về lịch sử địa chất của nó. Sứ mệnh này có sự hợp tác quốc tế đáng kể, với các thiết bị được phát triển bởi các tổ chức tại Pháp, Đức, Thụy Sĩ, Anh, Tây Ban Nha và Mỹ.

Tàu đổ bộ InSight của NASA nằm ở trung tâm bức ảnh, được chụp bởi camera HiRISE của tàu quỹ đạo MRO vào ngày 23-10-2024. Ảnh: NASA