Một sự cố mất điện xảy ra vào tháng 9 tại cơ sở của SpaceX ở California của tỷ phú Elon Musk đã gây mất kiểm soát từ mặt đất trong ít nhất một giờ trong khoảng thời gian diễn ra chuyến đi bộ ngoài không gian tư nhân đầu tiên trong lịch sử của tỷ phú Jared Isaacman.

Chuyến đi bộ ngoài không gian, là một phần của nhiệm vụ Polaris Dawn kéo dài năm ngày của SpaceX, được thực hiện bởi các phi hành gia tư nhân, bao gồm tỷ phú Jared Isaacman, một đối tác lâu năm của Musk và là người hiện được đề cử bởi Tổng thống đắc cử Donald Trump làm giám đốc Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Quốc gia (NASA).

Sự cố mất điện này – được giữ bí mật – đã khiến trung tâm điều khiển của SpaceX không thể điều khiển tàu vũ trụ Dragon trên quỹ đạo trong một thời gian ngắn, theo các nguồn tin riêng của Reuters. May mắn là con tàu chở Isaacman và ba phi hành gia khác của SpaceX vẫn an toàn trong suốt sự cố và duy trì một số liên lạc với mặt đất thông qua mạng lưới vệ tinh Starlink của công ty.

“Việc không có khả năng điều khiển và kiểm soát là một vấn đề nghiêm trọng,” một trong các nguồn tin nói với Reuters. “Mục đích chính của việc có các nhân viên điều hành nhiệm vụ trên mặt đất là để có thể phản ứng nhanh nếu có điều gì xảy ra.”

SpaceX và Musk không trả lời các câu hỏi từ Reuters về sự cố này.

Vụ mất điện đặt ra câu hỏi về việc công bố các sự cố (disclosure of mishaps) của các công ty không gian tư nhân và liệu các xung đột lợi ích có thể làm ảnh hưởng đến khả năng của NASA và các cơ quan quản lý trong việc đánh giá mức độ nghiêm trọng của các sự cố này hay không, đặc biệt khi các nhân vật quan trọng trong lĩnh vực này, bao gồm Musk và Isaacman, đang được đề cử vào các vị trí quan trọng trong chính quyền sắp tới của Trump. Trong các vai trò được đề xuất – Isaacman đứng đầu NASA, Musk lãnh đạo một ủy ban về hiệu quả chính phủ – cả hai người đều có thể có ảnh hưởng đáng kể đến các cơ quan (significant sway over agencies) có chức năng quản lý và giao dịch với SpaceX và các nhà khai thác không gian tư nhân khác.

Reuters không thể xác định liệu SpaceX có thông báo cho Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA), cơ quan cấp phép cho các vụ phóng không gian, về sự cố này hay không. Một nguồn tin khác cho biết SpaceX đã thông báo cho NASA, đặc biệt vì cùng loại tàu vũ trụ này sẽ được sử dụng trong một nhiệm vụ liên quan đến các phi hành gia của NASA vài tuần sau đó. SpaceX, theo nguồn tin này, đã nói với cơ quan rằng vấn đề đã được giải quyết nhanh chóng và sẽ không gây ảnh hưởng đến các nhiệm vụ trong tương lai.

Các quan chức NASA cho biết họ duy trì liên lạc chặt chẽ với SpaceX về các nhiệm vụ của công ty vì mối quan hệ hợp tác thường xuyên giữa hai bên. Các phát ngôn viên của NASA đã không trả lời các câu hỏi của Reuters cho câu chuyện này.

FAA trong một tuyên bố với Reuters đã không trả lời câu hỏi về việc liệu họ có được thông báo về sự cố hay không, nói rằng họ “không có thẩm quyền giám sát chung đối với các hoạt động trong không gian cũng như các chuyến bay không gian thương mại của con người.”

Hiện tại, các tiêu chuẩn an toàn cho các nhiệm vụ không gian tư nhân không được quy định bởi luật pháp Hoa Kỳ, và các nhà khai thác tư nhân không bắt buộc phải công bố các sự cố trên quỹ đạo do một lệnh hoãn được Quốc hội thông qua năm 2004. Lệnh hoãn này, được thiết kế để bảo vệ lợi ích kinh doanh trong lĩnh vực cạnh tranh cao và được Quốc hội gia hạn định kỳ, bị một số chuyên gia chỉ trích vì hạn chế khả năng của các cơ quan quản lý trong việc điều tra các sự cố có thể ảnh hưởng đến sự an toàn và hoạt động của toàn ngành.

“Việc công bố là cần thiết để các công ty trong toàn ngành biết những gì đang diễn ra và có thể giảm thiểu hoặc ngăn chặn một sự cố tương tự,” Douglas Ligor, một nhà khoa học xã hội cấp cao tại Tập đoàn RAND, một tổ chức nghiên cứu tại California, được Quốc hội thuê năm ngoái để nghiên cứu lệnh hoãn, cho biết. Quốc hội dự kiến sẽ gia hạn lệnh hoãn trước khi thời hạn hiện tại kết thúc vào tháng Giêng.

Sự cố mất điện vào tháng 9 xảy ra khi một hệ thống làm mát tại cơ sở của SpaceX ở Hawthorne, California bị rò rỉ, dẫn đến một sự gia tăng điện áp. Sự gia tăng này đã làm ngừng hoạt động của trung tâm điều hành nhiệm vụ, khiến các nhân viên điều hành không thể gửi lệnh hoặc thực hiện các thao tác kiểm soát vốn là tiêu chuẩn trong các nhiệm vụ tàu vũ trụ.

Sự cố cũng ảnh hưởng đến các máy chủ lưu trữ các quy trình được thiết kế để đối phó với những trường hợp mất điện như vậy, làm cản trở khả năng của SpaceX trong việc chuyển quyền điều hành nhiệm vụ sang một cơ sở dự phòng ở Florida. Các quan chức của công ty không có các bản sao dự phòng bằng giấy, một trong số những người cho biết, khiến họ không thể phản ứng cho đến khi nguồn điện được khôi phục.

Reuters không thể xác định chính xác thời gian hoặc thời lượng của sự cố. Hai nguồn tin cho biết sự cố xảy ra trước chuyến đi bộ ngoài không gian ngày 12-9 và kéo dài ít nhất một giờ trước khi nguồn điện được khôi phục. Họ nói rằng nếu trung tâm điều khiển nhiệm vụ vẫn bị ngắt kết nối, các phi hành gia đã được đào tạo đủ để tự điều khiển tàu vũ trụ.

Một tháng trước khi phóng Polaris Dawn, Musk đã trả lời một bài đăng của Isaacman về nhiệm vụ trên nền tảng X, mạng xã hội của Musk. “Đây là một nhiệm vụ mang tính lịch sử,” Musk viết. “Cần làm mọi thứ có thể để đảm bảo an toàn cho các phi hành gia.” Sau chuyến đi bộ ngoài không gian – lần đầu tiên được thực hiện bởi các phi hành gia không thuộc một chương trình không gian quốc gia – thành tựu này đã được ca ngợi rộng rãi như một cột mốc quan trọng trong lĩnh vực khám phá không gian thương mại.

Kể từ đó, Musk ngày càng lớn tiếng về sự can thiệp của chính phủ vào khu vực tư nhân và đề cao các kế hoạch của mình, với tư cách là lãnh đạo ủy ban hiệu quả của Trump, nhằm cắt giảm các quy định liên bang. Reuters đã đưa tin đầu tuần này rằng nhóm chuyển tiếp của Trump muốn bãi bỏ các yêu cầu báo cáo tai nạn xe hơi mà Tesla, công ty xe điện của Musk, phản đối. Các quyết định của ủy ban hiệu quả này có thể ảnh hưởng đến NASA và FAA, một cơ quan quản lý thường xuyên bị Musk và SpaceX chỉ trích là gây cản trở.

Về phần mình, Isaacman, với tư cách là lãnh đạo NASA, sẽ điều hành một cơ quan đã trao hơn 15 tỷ USD hợp đồng cho SpaceX, một công ty mà ông có quan hệ kinh doanh sâu rộng. Ngoài việc tài trợ cho hai nhiệm vụ mà ông đã tham gia với tư cách là phi hành gia của SpaceX, Isaacman còn là giám đốc điều hành và cổ đông kiểm soát của Shift4 Payments, một công ty công nghệ mà ông sáng lập, công ty này cũng sở hữu cổ phần tại SpaceX.

Hiện tại, quy mô cổ phần của Shift4 Payments tại SpaceX không rõ ràng vì công ty của Musk là tư nhân và không tiết lộ thông tin tài chính hay sở hữu. Trong báo cáo thường niên năm 2021, Shift4 Payments cho biết họ đã đầu tư hơn 27 triệu USD vào SpaceX. Shift4 Payments cũng cho biết SpaceX là khách hàng của họ.

Shift4 Payments và Isaacman đã không trả lời các yêu cầu bình luận từ Reuters.

Trong một tuyên bố công khai sau khi Trump thông báo đề cử Isaacman làm lãnh đạo NASA vào đầu tháng này, Isaacman cho biết ông sẽ từ chức giám đốc điều hành của Shift4 Payments nếu việc bổ nhiệm của ông – cần được Thượng viện xác nhận – thành công. Ông nói rằng mình sẽ giữ lại phần lớn cổ phần công ty, “tuân theo các nghĩa vụ đạo đức,” nhưng sẽ giảm quyền biểu quyết với tư cách là một cổ đông, theo một bản sao của tuyên bố được nộp cho Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ.

Ngay cả khi được xác nhận vào vị trí tại NASA, các mối liên kết sâu rộng của Isaacman với SpaceX vẫn có thể trở thành mối lo ngại đối với một số người. Nếu ông giữ lại các mối liên kết đó, điều này “có thể gây ra xung đột lợi ích, bao gồm cả về vấn đề an toàn,” Cary Coglianese, một chuyên gia về quản trị công và luật tại Đại học Pennsylvania, nhận định.

Tên lửa Falcon 9 của SpaceX được phóng lên với Polaris Dawn, một sứ mệnh bay vào không gian của tư nhân với hai thành viên phi hành đoàn dự kiến thực hiện chuyến đi bộ ngoài không gian đầu tiên của tư nhân, tại Trung tâm Vũ trụ Kennedy ở Cape Canaveral, Florida, Mỹ, ngày 10-9-2024. Ảnh: Reuters