Một nghiên cứu quy mô lớn trên hơn 600.000 người cho thấy rằng cô đơn làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ lên thêm 31%, nhấn mạnh sự cần thiết của nghiên cứu và can thiệp thêm để bảo vệ sức khỏe nhận thức.

Nghiên cứu mới do các giảng viên tại Trường Y Đại học Bang Florida dẫn đầu đã định lượng mối liên hệ giữa cô đơn và chứng sa sút trí tuệ bằng cách phân tích dữ liệu từ hơn 600.000 cá nhân trên toàn thế giới, và đây là nghiên cứu lớn nhất thuộc loại này.

Phân tích tổng hợp của 21 nghiên cứu dọc (longitudinal studies) cho thấy cảm giác cô đơn làm tăng nguy cơ phát triển chứng sa sút trí tuệ lên thêm 31%. Nghiên cứu này đã được công bố trên tạp chí Nature Mental Health.

“Những kết quả này không đáng ngạc nhiên, vì ngày càng có nhiều bằng chứng gắn sự cô đơn với sức khỏe kém,” Tiến sĩ Martina Luchetti, trợ lý giáo sư dẫn đầu nghiên cứu cho biết. “Chứng sa sút trí tuệ là một dải bệnh lý, với những thay đổi bệnh lý thần kinh bắt đầu từ hàng thập kỷ trước khi có biểu hiện lâm sàng (clinical onset). Điều quan trọng là tiếp tục nghiên cứu mối liên hệ giữa cô đơn với các kết quả nhận thức khác nhau trong suốt dải này. Cô đơn – cảm giác không hài lòng với các mối quan hệ xã hội – có thể ảnh hưởng đến khả năng hoạt động nhận thức và cuộc sống hàng ngày của bạn.”

Cô đơn là một yếu tố rủi ro chính

Phân tích cho thấy rằng cô đơn là một yếu tố rủi ro chính dẫn đến suy giảm nhận thức, không phụ thuộc vào tuổi tác hay giới tính. Phân tích cũng liên kết cô đơn với các nguyên nhân cụ thể của chứng sa sút trí tuệ, chẳng hạn như bệnh Alzheimer, và suy giảm nhận thức có thể xảy ra trước khi có chẩn đoán.

Công trình của nhóm nghiên cứu được thúc đẩy bởi Tổ chức Y tế Thế giới và Tổng hội Y sĩ Hoa Kỳ, những người đã tuyên bố cô đơn là một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng sau đại dịch COVID-19 và các hạn chế xã hội liên quan.

“Có rất nhiều sự quan tâm đến hậu quả của cô đơn đối với sức khỏe,” Luchetti cho biết. “Điều quan trọng là phải hiểu lý do và trong hoàn cảnh nào nó làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ ở tuổi già (late-life dementia).”

Cần có nghiên cứu sâu rộng hơn

Mặc dù dữ liệu cho nghiên cứu bao gồm các đối tượng trên toàn thế giới, phần lớn được thu thập từ các quốc gia giàu có ở Tây Bán Cầu. Các nghiên cứu trong tương lai nên thu thập thêm dữ liệu từ các quốc gia khác, Luchetti cho biết.

“Chúng tôi biết rằng các trường hợp sa sút trí tuệ đang gia tăng ở các nước có thu nhập thấp,” bà nói. “Các nghiên cứu trong tương lai cần thu thập thêm dữ liệu từ các quốc gia đó để đánh giá tác động của cô đơn trong các bối cảnh quốc gia và văn hóa khác nhau.”

Kết quả phân tích tổng hợp (meta-analysis results) cung cấp thông tin có thể định hướng các nỗ lực phòng ngừa và can thiệp trong tương lai.

“Giờ đây, khi đã có bằng chứng rõ ràng về sự liên quan này, điều quan trọng là xác định nguồn gốc của sự cô đơn để ngăn ngừa hoặc quản lý nó, đồng thời hỗ trợ sức khỏe tinh thần và nhận thức của người cao tuổi,” Luchetti cho biết.

Đã đến lúc chúng ta suy nghĩ lại cách giải quyết vấn đề cô đơn

Hoàng Khang (Theo BBC Science Focus)

Tỷ lệ cô đơn đang gia tăng trên toàn thế giới. Tuy nhiên, các công ty công nghệ lớn cho rằng họ có giải pháp cho vấn đề này.

Mặc dù kết nối nhiều hơn bao giờ hết, chúng ta hiện nay lại đang cảm thấy rất cô đơn. Thực tế là Tổ chức Y tế Thế giới đã tuyên bố “đại dịch cô đơn” là một vấn đề sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Khoảng một phần tư dân số thế giới cho biết cảm thấy bị tách biệt (isolated), trong đó thanh niên chiếm phần lớn (making up the brunt).

Nói cách khác, chúng ta đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng. Vậy, câu trả lời là gì? Các câu lạc bộ xã hội đang mọc lên khắp các thành phố, Nhật Bản đã thúc đẩy các nhóm hỗ trợ, và Hà Lan đã thành công với mô hình chia sẻ nhà ở (flatshares) giữa người già và người trẻ.

Tuy những biện pháp này đều đã cho thấy hiệu quả, nhưng chúng vẫn chỉ là một giọt nước trong “biển lớn cô đơn” (a drop in a rather big, lonely ocean). Tỷ lệ cô đơn vẫn đang tăng và một giải pháp toàn cầu không dễ tìm.

Các công ty công nghệ đang nhảy vào cuộc chiến chống cô đơn bằng nhiều loại phần cứng và phần mềm. Tuy nhiên, dù có một khởi đầu khá tốt, vẫn còn rất nhiều việc phải làm trước khi có thể giải quyết hoàn toàn đại dịch này.

Hiểu sai về cô đơn

Trong nỗ lực tìm giải pháp, các công ty công nghệ lớn đã đơn giản hóa khái niệm cô đơn, xem đó chỉ là chuyện giải quyết nhu cầu giao tiếp. Nhưng đó không hẳn là lỗi của họ; ít ai trong chúng ta hiểu rõ hoàn toàn về cô đơn.

“Có ba loại cô đơn. Loại về tâm lý là loại mà chúng ta biết rõ nhất – kiểu như: ‘bạn có ai để chia sẻ vấn đề của mình không?’. Nếu không, mức hooc-môn chống trầm cảm (cortisol) của bạn sẽ tăng, gây căng thẳng nghiêm trọng,” theo tiến sĩ Jeremy Nobel, tác giả cuốn sách Project UnLonely.

“Loại thứ hai là sự loại trừ mang tính hệ thống, có thể do chủng tộc, giới tính, khuyết tật hoặc lý do khác. Thứ ba là cô đơn về mặt tinh thần – ‘cuộc sống của tôi có ý nghĩa, có ảnh hưởng gì không?’ – đó là cảm giác rằng chúng ta đang một mình trong thế giới lớn lao này”.

Các giải pháp hiện tại của giới công nghệ đang tập trung giải quyết loại cô đơn tâm lý. Lấy ví dụ như Replika – là một chương trình chatbot AI dạng bạn đồng hành ảo mà bạn có thể tạo ra. Bạn càng nói chuyện với nó nhiều, bạn đồng hành càng điều chỉnh ngôn ngữ, giọng điệu và cảm xúc để trở thành người bạn mà bạn tin tưởng. Nó thậm chí nhớ chi tiết về các cuộc trò chuyện trước đó của bạn.

Dường như đây là một lựa chọn khá ổn để tăng cường sự tự tin trong giao tiếp xã hội và giảm cảm giác cô đơn. Nhưng rồi xảy ra sự cố rò rỉ dữ liệu, các bạn đồng hành AI có khả năng đưa ra những phản hồi gợi dục, và thay đổi trong thuật toán AI khiến tính cách của bạn đồng hành này thay đổi đáng kể.

Ngoài ra còn có ‘Friend’, một AI dưới dạng microphone đeo quanh cổ bạn. Chỉ cần nói vài câu vào mic, AI sẽ gửi cho bạn các tin nhắn dựa trên lời nói của bạn (your utterances) và trò chuyện về các sự kiện trong ngày. Ý tưởng này có ý nghĩa, nhưng lại là một giải pháp khá khiêm tốn cho vấn đề lớn như vậy.

Ngoài ra, robot mini đã xuất hiện tại các viện dưỡng lão, mang lại một hình thức bạn đồng hành hiện đại với những kết quả đầy hứa hẹn. Lấy ví dụ như ElliQ – một trợ lý AI trên bàn có thể gọi video và trò chuyện với các nơi đáng tin cậy, cũng như gợi ý các trò chơi và chủ đề trò chuyện để giúp người già tham gia và năng động.

Giải quyết cô đơn bằng công nghệ

Mặc dù có nhiều nỗ lực dựa vào công nghệ để giải quyết cô đơn, nhưng các cách tiếp cận này vẫn còn tương đối sơ khai, chỉ nhằm mục đích giảm bớt triệu chứng của cô đơn thay vì giải quyết nguyên nhân.

Tuy nhiên, tiến sĩ Jeremy Nobel tin rằng công nghệ có vị trí hoàn hảo để đóng vai trò quan trọng hơn trong việc giải quyết vấn đề cô đơn, nhưng để làm được điều đó, những công ty công nghệ cần thay đổi cách tiếp cận.

“Chúng ta cần nhìn nhận cô đơn như nó vốn có (for what it is), một tín hiệu cảm xúc. Khi chúng ta cảm thấy khát, đó là dấu hiệu để uống nước. Khi chúng ta cảm thấy cô đơn, đó là dấu hiệu cần sự gắn kết xã hội hoặc hỗ trợ. Chúng ta sẽ không cảm thấy ngại ngùng khi khát,” Nobel nói.

“Có một lập luận văn hóa về cô đơn cho rằng chúng ta có lỗi khi cảm thấy cô đơn. Điều này đi kèm với cảm giác tội lỗi và dẫn đến một vòng xoáy tự lặp.”

Thỉnh thoảng cảm thấy cô đơn là điều hoàn toàn bình thường, nhưng những vòng xoáy đó có thể là nơi cô đơn trở nên phức tạp hơn. Nobel nhấn mạnh vòng lặp của cô đơn khi ai đó không muốn làm phiền người khác nên tự rút lui. Nhìn từ bên ngoài, điều này có thể bị hiểu là họ muốn tránh người khác, khiến những người có thể giúp đỡ cũng tránh xa.

Nobel thấy một tương lai cho những thiết bị đeo có tích hợp cảm biến cô đơn, theo dõi các dấu hiệu của giai đoạn cô đơn. “Thiết bị đeo này có thể ghép nối với một ứng dụng. Khi nó nhận thấy các dấu hiệu, nó có thể đưa ra gợi ý, có thể gặp bạn bè hoặc đơn giản là ra ngoài để cảm thấy kết nối với xã hội (connected to society) hơn,” ông nói.

Ngoài ra, Nobel thấy tiềm năng của việc sử dụng chatbot AI trong việc giải quyết mọi loại cô đơn. Cô đơn tâm lý có thể được hỗ trợ thông qua tiếp xúc xã hội, ngay cả dưới hình thức một bạn đồng hành AI.

Tương tự, với loại cô đơn do bị loại trừ xã hội, hoặc dạng cô đơn mang tính hiện sinh, chatbot có thể giúp mọi người giải tỏa những lo lắng (unravel these concerns), đóng vai trò là nơi để chia sẻ và nhận lời khuyên. Đơn giản hơn, có thể là các ứng dụng giúp người dùng kết bạn với những người có cùng sở thích – một xu hướng ngày càng phổ biến.

Chúng ta chưa đạt được điều này, nhưng công nghệ có thể sớm trở thành công cụ quan trọng để đối phó với đại dịch cô đơn. Một loạt các ứng dụng, thiết bị đeo và thiết bị cầm tay đang xuất hiện có thể giải quyết đa dạng các loại cô đơn mà chúng ta đang phải đối mặt hôm nay.