Các nhà khoa học đang cố gắng tìm kiếm những thay đổi mà chúng ta có thể thực hiện trong cuộc sống hàng ngày để làm chậm quá trình lão hóa – bao gồm cả những gì chúng ta ăn. Và, một phát hiện mới là nhịn bớt ăn uống (fasting) để hạn chế calo có thể là cách tốt nhất – miễn là bạn có gene phù hợp.

Một nghiên cứu mới quy mô lớn tuyên bố là cuối cùng đã có một số câu trả lời về cách chế độ ăn uống có thể giúp bạn sống lâu hơn, nhưng cũng chỉ ra những nhược điểm.

Việc hạn chế chế độ ăn uống hàng ngày (giảm lượng calo hàng ngày tổng thể) có tác động tích cực hơn so với chế độ ăn nhịn ăn gián đoạn (intermittent fasting diet).

Nghiên cứu được các tác giả công bố trên tạp chí Nature, sau khi theo dõi sức khỏe của 960 con chuột theo các chế độ ăn khác nhau. Họ đảm bảo tính đa dạng về di truyền trong nhóm chuột này để mô phỏng dân số con người – mặc dù các chuyên gia cho rằng không thể giả định kết quả áp dụng cho chúng ta.

“Đây là một kết quả hấp dẫn và đầy nghịch lý, nhưng chuột không phải là những người tí hon nên chúng ta cần cẩn thận khi suy luận kết quả này cho con người,” chuyên gia về tuổi thọ, Tiến sĩ Andrew Steele, người không tham gia vào nghiên cứu, nói với BBC Science Focus.

Tuy nhiên, ông bổ sung: “Một lý do khiến những phát hiện này có ý nghĩa là chúng ta không thể chờ đợi hàng thập kỷ cần thiết để thực hiện một thí nghiệm nhịn ăn hay hạn chế chế độ ăn ở người nhằm xem liệu nó có giúp chúng ta sống lâu hơn hay không, vì vậy các nhà khoa học đang tìm kiếm các chỉ số thay thế để xem liệu con người có khỏe hơn trong ngắn hạn hay không.”

Trong suốt vòng đời rất ngắn của chuột, các nhà nghiên cứu đã thực hiện các xét nghiệm máu thường xuyên và đánh giá sức khỏe khác. Những con chuột được chia thành năm nhóm chế độ ăn:

1. Ăn thoải mái
2. Chỉ được cung cấp 60% lượng calo cơ bản hàng ngày
3. Chỉ được cung cấp 80% lượng calo cơ bản
4. Nhịn ăn một ngày mỗi tuần (nhưng ăn thoải mái các ngày còn lại trong tuần)
5. Giống nhóm 4 nhưng nhịn ăn hai ngày liên tiếp mỗi tuần

Các nhà nghiên cứu phát hiện những con chuột ăn thoải mái (nhóm 1) sống trung bình 25 tháng, trong khi những con chuột theo chế độ nhịn ăn gián đoạn (nhóm 4 và 5) sống khoảng 28 tháng. Nhưng những con chuột trong nhóm hạn chế calo sống lâu hơn: trung bình 30 tháng đối với những con ăn 80% lượng calo cơ bản, và đáng kinh ngạc là 34 tháng đối với những con chỉ ăn 60%.

Trên thực tế, chế độ ăn rất ít calo kéo dài tuổi thọ của chuột bất kể lượng mỡ cơ thể và mức glucose – thường được coi là những chỉ số tốt về sức khỏe và lão hóa.

Điều bất ngờ là những con chuột sống lâu nhất lại giảm cân ít nhất. Ngược lại, những con chuột giảm cân nhiều nhất lại có ít năng lượng, hệ thống miễn dịch và sinh sản bị suy yếu, và tuổi thọ ngắn hơn.

“Nghiên cứu của chúng tôi thực sự nhấn mạnh tầm quan trọng của sự bền bỉ,” giáo sư Gary Churchill của Phòng thí nghiệm Jackson, người đứng đầu nghiên cứu, cho biết. “Những con vật khỏe mạnh nhất duy trì được trọng lượng ngay cả khi đối mặt với căng thẳng và hạn chế calo, và chúng là những con sống lâu nhất.”

Vậy điều này có ý nghĩa gì? Về cơ bản, nếu bạn muốn kéo dài tuổi thọ, bạn có thể nên hạn chế việc giảm cân quá mức để đạt được điều đó. Theo Churchill, mức độ hạn chế calo vừa phải có thể là phương pháp tốt hơn cho sức khỏe lâu dài của bạn.

Gene của bạn có thể là trở ngại

Tuy nhiên, điều này không đơn giản như bạn nghĩ. Trước hết, có sự khác biệt lớn giữa các cá nhân: ngay cả trong nhóm hạn chế calo, tuổi thọ của chuột dao động từ vài tháng đến bốn năm rưỡi.

Thứ hai, khả năng chống lại việc giảm cân cũng khác nhau giữa các cá nhân. Trong mỗi nhóm, những con chuột sống lâu nhất là những con có thể duy trì sức khỏe của tế bào miễn dịch trong thời kỳ thiếu thức ăn, cũng như những con không bị mất mỡ cơ thể khi về già.

Các nhà nghiên cứu cho rằng các yếu tố di truyền trong DNA của bạn, mà chúng ta chưa xác định được, có thể đứng sau các tác động khác nhau của chế độ ăn kiêng đối với các cá nhân khác nhau.

“Nếu bạn muốn sống lâu, có những điều bạn có thể kiểm soát trong cuộc đời mình như chế độ ăn uống, nhưng thực sự điều bạn cần là một bà ngoại sống rất thọ,” Churchill nói.

Tuy nhiên, nghiên cứu này cho thấy rằng các chỉ số trao đổi chất (metabolic markers) như cân nặng, mỡ cơ thể và glucose có lẽ không hữu ích như chúng ta nghĩ khi đo lường liệu việc hạn chế calo có hiệu quả ở người hay không – mặc dù chúng vẫn là những chỉ số quan trọng về sức khỏe tổng thể.

“Nếu bạn cần giảm cân và thấy nhịn ăn có hiệu quả hơn cho mình so với hạn chế chế độ ăn, thì hãy thực hiện! Chúng ta biết rằng thừa cân có hại cho tuổi thọ khỏe mạnh của chúng ta,” Steele nói.

“Việc những người có cân nặng trong phạm vi khỏe mạnh có nên tiếp tục cắt giảm thêm hoặc nhịn ăn một hoặc hai ngày mỗi tuần hay không thì chưa rõ ràng – và dù rất thú vị, tôi không nghĩ rằng nghiên cứu này sẽ kết thúc cuộc tranh luận kéo dài hàng thập kỷ đó.”