Sau nhiều năm tài trợ cho giáo dục, cải cách nhập cư và thúc đẩy bình đẳng, vợ chồng tỷ phú Mark Zuckerberg và bác sĩ Priscilla Chan đang tái định hướng hoạt động từ thiện sang nghiên cứu khoa học. Họ đặt niềm tin vào trí tuệ nhân tạo (AI) và sinh học để đẩy nhanh khám phá y học, với mục tiêu dài hạn là hiểu và ngăn ngừa bệnh tật thông qua nền tảng Biohub do chính họ sáng lập.

Trong suốt thập kỷ qua, bác sĩ Priscilla Chan và chồng là Mark Zuckerberg đã dành một phần hoạt động từ thiện của mình cho mục tiêu đầy tham vọng: “chữa khỏi, ngăn ngừa hoặc kiểm soát mọi bệnh tật” — nếu không trong đời họ, thì trong đời con cái họ. Bên cạnh đó, họ cũng tài trợ cho các trường học dành cho trẻ em thiệt thòi, cải cách nhập cư, và thúc đẩy đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI).

Giờ đây, cặp tỷ phú này đang chuyển phần lớn nguồn lực từ thiện sang Biohub, tổ chức khoa học do họ sáng lập, và tập trung vào việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để đẩy nhanh quá trình khám phá khoa học. Mục tiêu là phát triển các mô hình tế bào ảo dựa trên AI nhằm hiểu cách tế bào hoạt động trong cơ thể người, nghiên cứu phản ứng viêm và ứng dụng AI để “khai thác hệ miễn dịch” cho việc phát hiện, phòng ngừa và điều trị bệnh.

“Tôi cảm thấy công trình khoa học mà chúng tôi đã thực hiện — đặc biệt là mô hình Biohub — là điều có ảnh hưởng lớn nhất mà chúng tôi từng làm. Vì vậy, chúng tôi muốn tập trung mạnh hơn nữa vào đó. Biohub sẽ là trọng tâm chính trong các hoạt động từ thiện của chúng tôi kể từ nay,” Zuckerberg nói tối thứ Tư tại Viện Hình ảnh Biohub ở Redwood City, California. Ngoài cơ sở này, Biohub còn có ba viện khác ở New York, San Francisco và Chicago, mỗi nơi tập trung vào các thách thức khoa học khác nhau.

Vợ chồng Chan và Zuckerberg đã cam kết hiến 99% tài sản trong đời — chủ yếu là cổ phần của Meta Platforms, nơi Zuckerberg làm CEO — cho các hoạt động từ thiện. Kể từ khi Biohub ra mắt năm 2016, họ đã quyên góp 4 tỷ USD cho nghiên cứu khoa học cơ bản, chưa kể chi phí vận hành hệ thống máy tính khổng lồ phục vụ nghiên cứu sinh học. Tổ chức cho biết họ đang hướng tới mục tiêu tăng gấp đôi con số đó trong thập kỷ tới, với ngân sách hoạt động khoảng 1 tỷ USD mỗi năm.

Sáng kiến Chan Zuckerberg (CZI) — tổ chức từ thiện của họ — gần đây vấp phải chỉ trích vì thu hẹp các hoạt động khác. Đầu năm nay, CZI ngừng tài trợ cho các khoản trợ cấp liên quan đến đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI), vận động nhập cư và một số vấn đề xã hội khác, vốn là trọng tâm bị chỉ trích của chính quyền Trump. Tuy nhiên, cặp đôi cho biết việc chuyển trọng tâm sang khoa học đã được tiến hành từ nhiều năm trước, trước cả cuộc bầu cử 2024.

“Chúng tôi đã xem xét toàn cảnh tài trợ khoa học và nhận thấy nơi mà chúng tôi có thể tạo ra tác động lớn nhất là phát triển công cụ nghiên cứu,” Zuckerberg nói. “Cụ thể là làm việc trên các dự án dài hạn 10–15 năm, nhằm giải quyết những thách thức sinh học có thể tạo ra công cụ mà các nhà khoa học trên thế giới đều có thể sử dụng để tăng tốc nghiên cứu.”

“Trong thời gian tới, Biohub sẽ là trọng tâm chính trong các hoạt động từ thiện của chúng tôi và nơi chúng tôi dành phần lớn nguồn lực,” Zuckerberg và Chan viết trong một bài đăng blog hôm thứ Năm. “Chúng tôi vẫn sẽ tiếp tục các hoạt động khác, nhưng Sáng kiến Chan Zuckerberg sẽ đóng vai trò hỗ trợ hạ tầng cho các dự án này.”

Cam kết đầu tư mạnh hơn vào khoa học của vợ chồng Zuckerberg diễn ra trong bối cảnh chính quyền Trump cắt giảm hàng tỷ USD tài trợ cho nghiên cứu khoa học và y tế công.

Chan, từng là bác sĩ nhi khoa điều trị cho trẻ mắc bệnh hiếm, chia sẻ rằng điều bà luôn khao khát là “có thể nhìn thấy điều gì đang diễn ra bên trong tế bào — cách các đột biến gen thể hiện trong các loại tế bào khác nhau và chính xác điều gì đang bị hỏng.”

“Trước đây, điều đó gần như bất khả thi. Nhưng AI đang thay đổi tất cả. Lần đầu tiên, chúng ta có thể mô hình hóa và dự đoán tính chất sinh học của bệnh tật theo cách giúp hé lộ điều gì sai sót và mở đường cho các phương pháp điều trị mới,” bà nói.

Hôm thứ Năm, Chan và Zuckerberg cũng công bố Biohub mua lại EvolutionaryScale, một công ty AI đã tạo ra các hệ thống quy mô lớn cho khoa học đời sống. Alex Rives, đồng sáng lập EvolutionaryScale, sẽ trở thành Giám đốc khoa học của Biohub, phụ trách nghiên cứu về sinh học thực nghiệm, dữ liệu và AI. Thông tin tài chính của thương vụ không được tiết lộ.

Tham vọng của Biohub trong những năm và thập kỷ tới là xây dựng các hệ thống tế bào ảo — điều không thể thực hiện được nếu không có các tiến bộ gần đây trong AI. Giống như cách các mô hình ngôn ngữ lớn học từ cơ sở dữ liệu khổng lồ gồm sách, văn bản và phương tiện số, các nhà nghiên cứu của Biohub đang xây dựng các hệ thống kỹ thuật số mô phỏng sinh lý con người ở nhiều cấp độ — phân tử, tế bào và hệ gen. Vì là mã nguồn mở, các nhà khoa học trên toàn cầu có thể thực hiện thí nghiệm ảo quy mô lớn mà phòng thí nghiệm vật lý không thể đáp ứng được.

Chan nhắc lại rằng Biohub ra đời khi hai người đón đứa con đầu lòng, và kể ra một loạt thành tựu của tổ chức: xây dựng bộ dữ liệu tế bào đơn lớn nhất thế giới, đóng góp cho bản đồ tế bào người lớn nhất, chế tạo cảm biến đo phản ứng viêm theo thời gian thực trong tế bào sống và nghiên cứu bệnh hiếm.

Công việc đó vẫn tiếp tục, với trọng tâm là ứng dụng AI trong nghiên cứu y sinh.

“Tế bào ảo quan trọng ở chỗ nào? Chúng ta đã chữa khỏi bệnh cho chuột, ruồi, cá ngựa nhiều lần rồi, điều đó thật tuyệt. Nhưng điều chúng ta thực sự muốn là đưa sinh học tiến tới ranh giới mới của y học cho con người — và điều đó thực sự đầy hứa hẹn,” Chan nói.

Mark Zuckerberg và vợ là bác sĩ Priscilla Chan tại Viện Hình ảnh Biohub ở Redwood City, California tối thứ Tư, 5/11/2025. Ảnh: AP