Ngày 7/10/2025, tại TP.HCM, Công ty Cổ phần Tin học Lạc Việt phối hợp cùng Tạp chí Xưa & Nay và Tập san Sử Địa chính thức ra mắt ứng dụng XuavaNay.ai (https://xuavanay.ai/) – nền tảng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) tiên phong trong việc số hóa, bảo tồn và lan tỏa kho tư liệu quý về lịch sử, địa lý và văn hóa Việt Nam.

Khi di sản tri thức gặp công nghệ AI, một hành trình học tập hoàn toàn mới mở ra. Với giao diện song ngữ Việt – Anh và khả năng hỗ trợ nhiều ngôn ngữ khác, XuavaNay.ai giúp sinh viên Việt Nam và quốc tế dễ dàng tra cứu, học hỏi và tương tác trực tiếp với kho dữ liệu lịch sử Việt Nam. Không chỉ là một thư viện số, đây còn là trợ lý tri thức thông minh, đưa quá khứ đến gần thế hệ trẻ toàn cầu – những người đang kiến tạo tương lai bằng công nghệ và tri thức.

Kết nối dòng chảy tri thức từ quá khứ đến hiện tại

Ứng dụng XuavaNay được xây dựng trên hai nguồn dữ liệu quan trọng: Tập san Sử Địa (1966–1975) và Tạp chí Xưa & Nay (1994–nay). Đây là hai ấn phẩm học thuật tiêu biểu, góp phần hình thành nên nền tảng tri thức lịch sử và địa lý Việt Nam trong suốt gần sáu thập kỷ qua.

Tập san Sử Địa được biên soạn từ năm 1966 bởi nhóm giáo sư và sinh viên Trường Đại học Sư phạm Sài Gòn, dưới sự chủ biên của tiến sĩ Nguyễn Nhã. Với 29 số xuất bản trong giai đoạn 1966–1974, tập san để lại kho tư liệu quý giá cho việc nghiên cứu lịch sử, địa lý và văn hóa Việt Nam. Tiếp nối tinh thần ấy, Tạp chí Xưa & Nay – cơ quan ngôn luận của Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam – ra đời từ năm 1994, trở thành diễn đàn học thuật quy tụ nhiều học giả, nhà nghiên cứu, nhà báo trong và ngoài nước.

Từ những trang Sử Địa đầu tiên năm 1966 đến Xưa & Nay của hôm nay, hành trình gần sáu thập kỷ lưu giữ và truyền tải tri thức dân tộc nay được tiếp nối trên nền tảng công nghệ. XuavaNay chính là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại – giữa ký ức của quá khứ và tri thức của tương lai.

Việc số hóa toàn bộ kho dữ liệu của hai ấn phẩm này giúp XuavaNay trở thành “cầu nối tri thức” giữa quá khứ và hiện tại, cho phép người dùng dễ dàng truy cập, tìm kiếm và tra cứu hàng chục năm tư liệu quý hiếm chỉ với vài thao tác đơn giản.

Thư viện số và trợ lý tri thức thông minh

Theo ông Hà Bính Thân (Hà Thân) – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tin học Lạc Việt và là người đã kiên trì tạo ra những phần mềm mang đậm trí tuệ Việt, XuavaNay không chỉ là một thư viện số mà còn là một trợ lý tri thức thông minh, ứng dụng công nghệ AI để hỗ trợ người dùng trong quá trình tra cứu và học tập.

Với giao diện song ngữ Việt – Anh, người dùng có thể đọc toàn văn từng bài báo, từng cuốn sách hoặc trò chuyện trực tiếp với AI bằng văn bản hoặc giọng nói. Ứng dụng hỗ trợ nhiều ngôn ngữ, trong đó có tiếng Anh, Pháp, Trung, Hàn, giúp người nước ngoài có thể tra cứu và tìm hiểu về lịch sử – văn hóa Việt Nam một cách thuận tiện.

Điểm nổi bật của XuavaNay là khả năng trích dẫn chính xác đến từng trang, từng số tạp chí hoặc tập san. Khi người dùng đặt câu hỏi, AI sẽ trả lời kèm nguồn dẫn cụ thể, giúp đảm bảo tính xác tín và minh bạch của thông tin – yếu tố cốt lõi trong nghiên cứu khoa học.

“XuavaNay không chỉ giúp đọc giả trong nước mà còn hỗ trợ cộng đồng học giả quốc tế có thêm kênh tiếp cận các tư liệu chính thống của Việt Nam. Đây là công cụ hữu ích cho giáo viên, sinh viên, nhà báo, và các nhà nghiên cứu,” ông Hà Thân chia sẻ.

Mang di sản lịch sử vào không gian số

Tại buổi lễ ra mắt diễn ra tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, các đại biểu có dịp chiêm ngưỡng lại những bìa Tập san Sử Địa xưa – minh chứng cho hành trình gần 60 năm lưu giữ tri thức dân tộc. Ứng dụng XuavaNay cho phép người dùng không chỉ đọc mà còn tương tác với kho tư liệu này một cách sinh động và trực quan hơn bao giờ hết.

Theo bài giới thiệu từ Ban tổ chức, ứng dụng được thiết kế với các tính năng nổi bật như:

• Đọc báo và sách toàn văn, giữ nguyên hình thức học thuật;
• Tìm kiếm thông minh bằng AI;
• Hỏi đáp trực tiếp với hệ thống để khai thác thông tin sâu hơn;
• Hỗ trợ hiển thị song ngữ và truy cập đa thiết bị;
• Cho phép người dùng trải nghiệm miễn phí 30 ngày, trước khi đăng ký các gói mở rộng dành cho cá nhân, trường học hoặc tổ chức nghiên cứu.

Trong tương lai, XuavaNay sẽ được bổ sung thêm kho hình ảnh và video tư liệu quý do tiến sĩ Nguyễn Nhã và nhà sử học Dương Trung Quốc cung cấp, giúp mở rộng khả năng tra cứu và tái hiện sinh động hơn các sự kiện lịch sử.

Phát biểu tại sự kiện, nhà sử học Dương Trung Quốc, Tổng Biên tập Tạp chí Xưa & Nay, đánh giá cao nỗ lực ứng dụng công nghệ trong việc truyền bá tri thức lịch sử. Ông cho rằng đây là bước đi phù hợp trong bối cảnh báo chí và nghiên cứu học thuật đang chuyển dịch mạnh mẽ dưới tác động của trí tuệ nhân tạo.

Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn nhận định rằng XuavaNay mới chỉ là bước khởi đầu: “Ứng dụng hiện được xây dựng chủ yếu từ hai nguồn dữ liệu – Sử Địa và Xưa & Nay. Trong tương lai, chúng ta cần mở rộng, tích hợp thêm nhiều tạp chí, tài liệu và công trình nghiên cứu khác để hình thành một kho sử liệu Việt Nam phong phú, đa dạng hơn.”

Theo ông, XuavaNay không mang tham vọng giải quyết mọi vấn đề lịch sử – địa lý Việt Nam, mà trước hết tập trung thể hiện cách các chủ đề được phản ánh và thảo luận trong hai ấn phẩm học thuật tiêu biểu này. “Nói rõ giới hạn của nó để thấy rằng, đây là một bước khởi đầu có trách nhiệm – mở ra hướng đi mới trong công tác số hóa tư liệu và phổ biến tri thức lịch sử, văn hóa đến công chúng,” ông nhấn mạnh.

Công cụ hữu ích cho giảng dạy và nghiên cứu

Với khả năng tương tác linh hoạt, XuavaNay được kỳ vọng trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực cho các lĩnh vực giáo dục, báo chí và nghiên cứu khoa học.

Giáo viên có thể dùng ứng dụng để tra cứu tư liệu phục vụ bài giảng; sinh viên và học giả có thể tìm kiếm nhanh chóng những nguồn trích dẫn học thuật; còn nhà báo có thêm dữ liệu xác thực để tham chiếu khi viết về các vấn đề văn hóa, lịch sử.

Ngoài ra, việc tích hợp AI cũng giúp người dùng tiếp cận lịch sử theo cách sinh động hơn – qua hình ảnh, văn bản, âm thanh hoặc hội thoại – góp phần khơi dậy hứng thú tìm hiểu lịch sử, đặc biệt với giới trẻ.

Bảo tồn di sản trong thời đại số

Theo đại diện Lạc Việt, việc phát triển XuavaNay không chỉ là nỗ lực công nghệ mà còn là sứ mệnh bảo tồn di sản tri thức dân tộc trong kỷ nguyên số. Những nguồn tư liệu vốn chỉ tồn tại trong sách in nay được số hóa, lưu trữ an toàn và lan tỏa đến nhiều thế hệ người đọc.

Ứng dụng cũng góp phần vào mục tiêu chuyển đổi số quốc gia trong lĩnh vực văn hóa – giáo dục, tạo nền tảng để Việt Nam xây dựng một hệ sinh thái dữ liệu mở về lịch sử, địa lý, văn hóa – nơi các giá trị quá khứ được tái hiện, kết nối với đời sống hiện đại.

“Chúng tôi mong rằng XuavaNay sẽ trở thành điểm đến cho mọi người yêu lịch sử, nơi mỗi câu hỏi đều có thể dẫn bạn đến những trang tư liệu chân thực nhất của quá khứ,” ông Hà Thân chia sẻ.

Sự ra đời của ứng dụng không chỉ mở ra cơ hội tiếp cận kho tư liệu quý bằng phương thức hiện đại mà còn khẳng định nỗ lực bền bỉ trong việc bảo tồn, tôn vinh và lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam bằng sức mạnh của công nghệ và trí tuệ nhân tạo.

Ông Hà Thân (hàng đầu, bên trái) – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tin học Lạc Việt – cùng vợ chồng Tiến sĩ Nguyễn Nhã, nhà nghiên cứu văn hóa dân tộc Việt, tại buổi ra mắt ứng dụng XuavaNay.