Vào một buổi sáng nắng đẹp gần đây, tại một kênh trong cảng Los Angeles, bảy cấu trúc thép màu xanh trông như những chiếc thuyền nhỏ lần lượt được hạ xuống biển. Gắn với một cầu cảng bỏ không, nơi từng đặt bồn chứa dầu, chúng nhẹ nhàng nhấp nhô theo sóng để tạo ra năng lượng tái tạo. Gần đó, một chú sư tử biển ló lên khỏi mặt nước, trong khi bồ nông và hải âu sải cánh trên bầu trời.

Đây là trạm năng lượng sóng ven bờ đầu tiên ở Mỹ. Thứ Ba tuần này, 9/9, công ty Eco Wave Power sẽ chính thức ra mắt và đưa hệ thống thử nghiệm này vào vận hành. Dự án chỉ sản xuất một lượng điện nhỏ phục vụ tại chỗ, nhưng mục tiêu lớn hơn là chứng minh công nghệ đủ hiệu quả để mở rộng dọc theo 13 km đê chắn sóng của cảng — đủ để cung cấp điện cho khoảng 60.000 hộ gia đình.

Đồng sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Inna Braverman cho biết sản lượng đó có thể trở thành một “bước ngoặt trong sản xuất năng lượng sạch” cho cảng và cộng đồng xung quanh. Các cảng biển của Mỹ từ lâu phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến sức khỏe cư dân.

“Chúng tôi bắt đầu ở Los Angeles, nhưng hy vọng và tin tưởng rằng chúng tôi cũng sẽ có mặt ở nhiều nơi khác tại Mỹ cũng như trên toàn thế giới,” bà nói khi đứng trước một container xanh, nơi được cải tạo thành trạm phát điện của dự án.

Ngành công nghiệp mới nổi với tiềm năng lớn

Năng lượng sóng hiện vẫn là ngành công nghiệp non trẻ, chủ yếu tập trung vào nghiên cứu và dự án thử nghiệm. Nhưng tiềm năng rất đáng kể.

Theo ước tính của Bộ Năng lượng Mỹ, sóng ven bờ có thể tạo ra đủ điện đáp ứng khoảng 1/3 nhu cầu năng lượng của quốc gia. Dù chỉ khai thác một phần, công nghệ năng lượng sóng cũng có thể giúp đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng, đặc biệt do nhu cầu ngày càng lớn từ lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Năng lượng sóng cũng có thể bổ trợ cho điện gió và mặt trời, góp phần ổn định lưới điện.

Eco Wave Power lắp đặt công nghệ này tại Viện Đại dương AltaSea trong cảng Los Angeles, một tổ chức phi lợi nhuận đang thúc đẩy các giải pháp đại dương cho biến đổi khí hậu. Một nửa kinh phí của dự án thí điểm đến từ tập đoàn dầu khí Shell.

“Đây là dự án đầu tiên tại Mỹ triển khai trên đê chắn sóng, mở ra khả năng áp dụng cho nhiều cảng khác,” ông Rémi Gruet, Giám đốc Hiệp hội Năng lượng Đại dương châu Âu, nói. “Đây là thời điểm năng lượng sóng bắt đầu chuyển từ ý tưởng sang các dự án thử nghiệm thực tế, tiến tới thương mại hóa.”

Bù đắp khoảng trống cho điện gió và mặt trời

Một lợi thế quan trọng của năng lượng sóng là tạo ra điện vào thời điểm khác với gió và mặt trời. Ví dụ, khi gió ngừng thổi thì turbine gió ngừng phát điện, nhưng sóng vẫn tiếp tục trong nhiều giờ, cho phép sản xuất điện.

Tuy nhiên, chi phí vẫn cần giảm xuống nhờ trợ cấp, giống như những gì từng giúp điện mặt trời và điện gió phát triển.

Nhà máy điện sóng thương mại đầu tiên ở châu Âu hoạt động từ năm 2011 tại cảng Mutriku (Tây Ban Nha). Một hệ thống ngoài khơi cũng được triển khai tại Hawaii năm 2016. Năm 2023, Thống đốc bang California Gavin Newsom đã ký luật thúc đẩy phát triển năng lượng sóng trong bang.

Hiện tại, Eco Wave Power có giấy phép vận hành thử nghiệm trong hai năm tại cảng Los Angeles.

Khi những phao xanh nhỏ nhấp nhô, mỗi chiếc đẩy một xi-lanh bơm chất lỏng thủy lực phân hủy sinh học qua hệ thống ống dẫn vào bồn chứa. Áp lực trong bồn tăng lên, quay một động cơ, từ đó quay máy phát điện, tạo ra điện sạch.

“Thế giới có sóng, 70% bề mặt trái đất được bao phủ bởi đại dương,” ông Terry Tamminen, Chủ tịch kiêm CEO AltaSea và cựu Bộ trưởng Cơ quan Bảo vệ Môi trường California, nói. “Và giờ đây chúng ta có thể khai thác tất cả nguồn năng lượng sạch đó nhờ những công nghệ như Eco Wave.”

Có nhiều địa điểm phù hợp

Bà Braverman cho biết có hàng chục vị trí dọc bờ biển Mỹ — theo một nghiên cứu do Shell tài trợ — có thể triển khai công nghệ này để bổ sung điện sạch cho lưới điện. Bà nhấn mạnh hệ thống dễ áp dụng vì không cần thu hồi đất, chỉ tận dụng lại các công trình sẵn có, không làm thay đổi đường bờ biển, và có thể phát điện 24/7.

Dự án thí điểm này mất hai năm để xin giấy phép từ Quân đoàn Công binh Lục quân Mỹ và cảng Los Angeles.

Eco Wave Power cũng đang triển khai các dự án tại Đài Loan, Ấn Độ, Bồ Đào Nha và vận hành một hệ thống nối lưới tại Israel. Ở bang New Jersey, nơi luật mới đang được thúc đẩy nhằm phát triển năng lượng đại dương, công ty cũng đang tìm kiếm địa điểm để lắp đặt dự án thí điểm với sự hỗ trợ từ giới chức.

Theo bà Andrea Copping, chuyên gia năng lượng tái tạo biển thuộc Đại học Washington, công nghệ của Eco Wave Power có thể mở rộng thành công. Dù hiện chưa cạnh tranh về chi phí so với điện mặt trời và gió, nhưng ở những nơi xa xôi hoặc trên đảo, nơi chi phí vận chuyển dầu diesel đắt đỏ, đây có thể là giải pháp phù hợp hoặc bổ sung.

“Mỗi lần triển khai thành công đều là một cột mốc quan trọng trong việc hình thành ngành công nghiệp này,” bà Copping nhận định.

Dự án thí điểm năng lượng sóng ven bờ của Eco Wave Power tại Viện Đại dương AltaSea, cảng Los Angeles, chụp ngày 4/9/2025. Ảnh; AP